Een kleine Turkse odyssee
Turkse roman over landarbeiders op zoek naar werk in Anatolië.
Memet, Hösük, Yusuf, Asif Ali en kleine Memet, vier mannen en een jongen uit een bergdorp in Anatolië, gaan op weg naar de streek Çukurova, waar ze werk hopen te vinden. In hun eigen streek is de oogst mislukt. Maar in Çukurova rijden dankzij het Amerikaanse Marshall plan blinkende en kleurrijke tractoren over de velden. Arbeiders heeft men niet meer nodig. In de zinderende hitte, de droogte en het opwaaiende stof wordt Yusuf ook nog eens ziek. Een vriendelijke vrouw vertelt hen van de granaatappelboom op de witte terp. Als Yusuf daar een nacht onder doorbrengt, zal hij weer genezen. Maar niemand lijkt te weten waar deze boom staat.
Net als in de trilogie uit de jaren ’60 over het Anatolische land (De wind uit de vlakte, Aarde ijzer, hemel koper en Onsterfelijk gras), vertelt de Turkse schrijver Yasar Kemal over de lotgevallen van bewoners uit een klein dorp die naar het rijkere Çukurova reizen om werk te zoeken als landarbeider. Ditmaal hebben de welgestelde grootgrondbezitters machines die de arbeiders overbodig maken. Er heerst honger en werkeloosheid. De mannen echter laten zich niet ontmoedigen en grijpen elk teken aan dat misschien toch werk in het vooruitzicht stelt: een dorp met een grote boom of een hoge minaret.
Yaşar Kemal is de schrijver die het Turkse platteland, en speciaal Anatolië, het beste kan beschrijven. Zelf opgegroeid in een klein arm dorp, weet hij als geen ander de ziel van het noeste boerenleven uit te beelden. Zijn verhalen over het landleven zijn odes op de natuur, maar laten ook de wreedheid zien van zinderende hitte, droogte en andere ontberingen. Yaşar Kemal heeft prachtige portretten van de bewoners gemaakt. In Granaatappelboom zijn het Memet de optimist, Hösük de pessimist, Asif Ali de slimmerik, Yusuf de zieke klager en de dromende kleine Memet die de hoofdpersonages van het verhaal zijn.
Hoe groot de ontberingen ook zijn, de mannen blijven rotsvast in het leven geloven. Daarom misschien ook ontmoeten ze zoveel goedheid op hun weg. Meerdere keren zetten arme mensen hun een maaltijd voor, geven hen onderdak en goede raad. Wanneer ze eenmaal het verhaal over de granaatappelboom hebben gehoord die genezende krachten moet hebben, wordt hun tocht een kleine odyssee.
Het is altijd een genot om de boeken van Yaşar Kemal te lezen. Zijn beeldende stijl en innemende karakters kunnen nooit missen: het voelt alsof je zelf door het stoffige landschap loopt en je voelt je altijd deel van de groep van personages. Het is als slapen onder de granaatappelboom: je wordt verfrissend wakker na het dichtslaan van het boek.
Yaşar Kemal – Granaatappelboom (Hüyükteki Nar Agaci, vert. Wim van den Munkhof), De Geus, 2006
Leestips:
Van dezelfde schrijver:
Onsterfelijk gras
Bittere wraak
Memed, mijn adelaar
Andere dorpsverhalen uit Turkije:
Holly Payne – De maagdenknoop
Martine Carton – De andere Nuray
Griekse dorpsverhalen:
Pavlos Mátesis – De Oude
Zyranna Zateli – En op het uur van de wolf komen zij terug