Een lichtje in de duisternis
Amerikaanse roman over weggelopen meisje die Maria ziet verschijnen.
Wat gebeurt er als je opeens Maria ziet verschijnen? In het verhaal van David Guterson word je in een maalstroom van gelovigen meegenomen, die van een slapeloos houthakkersstadje een nieuwe bedevaartplaats maken.
Ann Holmes, die het in deze roman overkomt, geeft zich geheel en al over aan haar mystieke verschijningen. Ze is pas zestien jaar, is wegens verkrachting door de vriend van haar moeder van huis weggelopen en woont in haar auto op de camping van North Fork, Washington. Ze probeert te leven van de paddenstoelenpluk. Op een van haar omzwervingen door het klamme, naargeestig donkere regenwoud verschijnt de Heilige Maria voor haar. Het visioen zegt haar een kerk te bouwen op de plek van de verschijning, opdat de mensen hun gierigheid en hun leven zullen beteren. Maria zal nog een paar keer voor Ann verschijnen en zeggen wat ze verder moet doen. Van huis uit is Ann niet katholiek, maar ze accepteert gelaten dat zij toch is uitverkoren om het woord van de Moeder Gods uit te dragen. Niet dat zij een geheel onbevlekte persoon is. Ze is helemaal niet vies van drugs en om te overleven drukt ze wel eens wat achterover.
Het duurt niet lang of het woord over deze Mariaverschijning doet de ronde via de elektronische media en een grote menigte gelovigen overspoelt het tanende houthakkersplaatsje, waar de houtkap was gestagneerd, omdat milieuorganisaties zich met de kap bemoeiden of terreinen in handen waren gevallen van grootindustriëlen. Er zijn veel werkelozen en de stoere ex-houtkappers lopen met hun zieltje onder hun arm.
Ex-houthakker Tom Collins gelooft natuurlijk niet in de wonderbaarlijke genezingen die naast de verschijningen lijken plaats te vinden. Argwanend volgt hij de algehele stampij rond zieneres Ann van Oregon die zijn ingedutte stadje nieuw leven in lijkt te blazen. Zijn leven is aan het eind van het latijn, nadat zijn zoon verlamd is geraakt door een ongeluk en zijn vrouw hem het huis uit heeft geschopt. Hij is op zoek naar verlossing, want diep in zijn binnenste weet hij dat het ongeluk met zijn zoon zijn schuld was. Zijn stoere houding die iedereen angst aanjaagt en zijn nuchtere kijk op de dingen laten nog maar één weg voor hem open.
Ook de buurvrouw van Ann, Carolyn Greer, gelooft niet in de verschijningen. Ze denkt dat Ann eerder een psychiater nodig heeft. Maar wanneer de mensen als vliegen op de stroop op Ann afkomen, werpt ze zich op als zegsvrouwe van Ann. Zo kan ze eindelijk een belangrijke rol in haar leven spelen en ziet ze haar droom, een overwintering in Mexico met veel margarita’s en volop zon, steeds reëlere vormen aannemen. Met haar heldere doch sceptische blik op de haar omringende maatschappij probeert ze op moderne wijze de menigte gelovigen te manipuleren. En ze probeert er zelf natuurlijk ook rijker aan te worden.
De twee meisjes gaan naar de jonge pater Collins voor de kerkelijke steun. Deze pater, pas een jaar in zijn priesterschap, is met zijn moderne en wankele visie over het geloof ook sceptisch over de verschijningen, maar voelt zich erg aangetrokken door de schriele en haast mystieke verschijning van Ann Holmes. Hetgeen hem verwart omdat hij als priester celibatair wordt geacht te zijn. Hij zal God menigmaal aanroepen om hem kracht te geven om het niet uit de hand te laten lopen.
Het verhaal dat speelt in een sombere natte omgeving met al even sombere hoofdpersonen is desondanks een licht in literatuurland. Het zompige bos, de altijd neervallende regen, de schimmel die de kerk van pater Collins teistert, vormen een haast magisch toneel waar mystieke verschijningen zoveel mensen aantrekken dat de somberheid bijna mooi wordt.
Het is de kracht van deze Amerikaanse schrijver die zijn verhaal zo weet te op te bouwen dat lelijk mooi wordt en slecht goed. De scheidingslijn tussen deze uitersten is klein. Ann, een klein schriel en ziek meisje wordt in haar onnatuurlijk uitzien opeens aantrekkelijk, en ondanks haar drugsgebruik goed. De naar dikheid neigende Carolyn, die zelfs de armzalige vormen van Ann mist is allesbehalve mooi, net zoals haar beweegredenen om Ann te helpen alleen door zelfzucht worden ingegeven. Toch krijgt Carolyn een anti-heldenrol in de roman omdat ze alles recht voor de raap weet te zeggen. De ruige Tom Cross die door iedereen gevreesd wordt, wint al snel het hart van de lezers. Carolyn ziet hem een moment als “De Marlboro Man, maar dan zonder die enorme cowboyhoed.” “Een donkere zwijgzame cowboy die er bepaald niet goed aan toe is, emotioneel bankroet, met onafgeloste schulden, iemand die in de ellende zit en interessant is.”
En dan is er pater Collins die geen stijve priester is die de bisschop naar de mond praat zoals zijn collega Butler, maar een modern denkend mens die door zijn mannelijkheid in de problemen komt.
Zo is Onze Lieve Vrouwe van het Woud een roman over een houthakkersdorp, over een Amerikaans modern Lourdes, over geloof en ongeloof, over goed en kwaad. Een verhaal over de moderne maatschappij waar nog steeds plaats is voor wonderen en geloof.
David Guterson – Onze Lieve Vrouwe van het Woud (Our Lady of the Forest, vert. Tinke Davids en J.W.H. Van Deemter), Prometheus, 2003
Leestips
Bomen vellen:
Michael Christie – Greenwood
Eco-thriller rond een bos:
Eleanor Catton – Het woud van Birnam
Over een plaatsje in Texas dat verandert in een mediacircus:
DBC Pierre – Vernon God Little
Over een ander zuidelijk plaatsje dat verandert met zijn tijd:
Annie Proulx – De laatste troef
Over een rustig Amerikaans stadje dat verandert door de verdwijning van meisjes:
Stephen Dobyns – De kerk van de dode meisjes
Een verhaal over geloof zonder verschijningen:
Jim Crace – Kluizenaars