Annie Proulx – De laatste troef

Hoe de prairies ten onder gingen

Amerikaanse roman over Texas en Oklahoma waar de varkensindustrie zich probeert te vestigen.

Bob Dollar moet voor zijn baas van Global Pork Rind naar Texas om ranches op te kopen voor de varkensindustrie. Zijn baas waarschuwt hem echter dat hij de inwoners niet meteen moet laten weten dat hij voor hen scout omdat de meeste mensen niet van varkensfokkerijen houden. In Woolybucket, Oklahoma, vindt hij bij weduwe LaVon Fronk een onderkomen en hij stelt zich voor als scout voor luxe villa’s. LaVon weet veel van de streek en de Texaanse Panhandle en begint met het verhaal van haar familie die zich als eerste pioniers in de panhandle gevestigd hadden. Al snel komt Bob erachter dat de mensen daar de grote varkensindustrie niet welwillend tegenover staan. Er komt een vreselijke stank van de bedrijven, waarvan vooral de buren last hebben en kwaaltjes krijgen aan hun luchtwegen en ogen.

Toch bijt Bob zich vast in de baan. Zijn ouders die naar Alaska waren vertrokken zonder ooit nog iets van zich te hebben laten horen, maakten nooit iets af en Bob is vastbesloten om deze opdracht tot een goed einde te brengen.

Zijn favoriete stek wordt de Old Dog waar Cy de scepter zwaait over het eten en waar Bob menig inwoner treft en naar hun verhalen luistert over de tijd dat de uitgestrekte graslanden nog zonder hekken waren, over het ontstaan van de grote ranches, en soms hun ondergang, over de prikkeldraadoorlog tussen boeren die hun terrein af wilden zetten en de voorstanders van een vrije vlakte waar ieders vee kon grazen. Over boeren die fortuin konden maken omdat ze olie op hun land vonden, verhalen rond de watervoorziening, want de ondergrondse reserves van de Ogallala was al voor de helft geslonken. Ook hoorde hij het verhaal van de gekke Nederlander Habakuk van Melkebeek die op de Cutaway ranch zijn carrière begon als molenonderhouder, maar al snel met Ace Crouch, zijn hulpje, een eigen bedrijf opzette dat nog steeds goed loopt. Al deze verhalen maken de taak voor Bob niet makkelijk.

Prachtig verhaal over het oude Wilde Westen. Zoals geen andere schrijver weet Annie Proulx haar vaderland zeer beeldend neer te zetten. Na het meer zuidelijke Texas (Accordeonmisdaden) of een gebied meer ten westen van Texas (Ansichten) en Newfoundland (Scheepsberichten) is het in De laatste troef de beurt aan Noord-Texas oftewel Oklahoma, een weids vlak gebied, de zogenaamde panhandle, waar eens de bizons vredig graasden op uitgestrekte grasvlaktes. Na uitgebreid onderzoek naar verhalen van de oorspronkelijke bewoners, krijgen we een portret voorgeschoteld van een gebied dat we alleen maar kennen uit indianen- en cowboyverhalen en van de tv-serie Dallas. De panhandle wordt in zijn bestaan bedreigd door de varkensindustrie die de oorspronkelijke bewoners door zijn stankoverlast zal wegjagen en die het gebied met zijn unieke natuur geheel zal veranderen.

Het daadwerkelijke verhaal over de varkensscout Bob Dollar is misschien wat ondergesneeuwd door de vele uitweidingen en verhalen. De laatste troef is meer het verhaal over de streek zelf, hoewel de meeste namen van dorpjes en mensen zijn gefingeerd. Veel verhalen over de oude pioniers, indianenverhalen, de bizons en de boeren die sinds 1880 hun kop boven water probeerden te houden. Aan de ene kant een rijk land, vruchtbare graslanden voor veel vee en olie, aan de andere kant een land dat vecht tegen de natuurelementen zoals droogte en tornado’s. Geen enkele grote ranch van vroeger heeft het overleefd, de grote droogte, de crisisjaren en oliehebzucht waren daar debet aan. Ook wordt de prikkeldraadoorlog breed uitgemeten: begin 1900 wilden de grote ranches hun gebied met prikkeldraad afzetten zodat de graslanden verdeeld werden en er geen vee met ziektes zomaar hun terrein op kon komen.

Net zoals Annie Proulx zelf heeft gedaan gaat de hoofdpersoon Bob Dollar bij de oude bewoners op bezoek om hun verhalen aan te horen waardoor we een prachtig beeld krijgen van de panhandle met zijn uitzonderlijke inwoners, de cowboys. En ondanks dat de paarden zijn ingeruild voor auto’s, de muildiertransporten eerst door de spoorlijn en vervolgens door de vrachtwagens, beschouwen de cowboys zichzelf nog als cowboys met de bekende laarzen en hoeden. Wat de oorzaak is geweest van de ondergang van de groots wuivende grasvlaktes met bizons en kleine welvarende dorpjes, daar is men het niet over eens. De een zegt de hekken rond de ranchterreinen, de ander zegt dat de spoorlijnen er debet aan zijn en weer een ander beweert dat toen het land werd doorkruist met aanvoerswegen naar Los Angeles, de grote verandering intrad. Nu staat de panhandle weer voor een grote verandering, dit keer veroorzaakt door de grote industriële varkensboerderijen die alleen maar het water op zullen maken, vreemde mensen met vreemde scholen en godsdiensten zullen introduceren, maar omdat alles geautomatiseerd is, niet voor nieuwe werkverschaffing zullen zorgen, alleen maar voor vervuiling en overlast.

Bob Dollar lijkt zich van deze nadelen niets te willen aantrekken: hij wil zijn werk goed doen en niet net zoals zijn ouders deden, het snel opgeven.

Naast Bob Dollar is Ace Crouch de meest belangrijke persoon: van een simpel jongetje dat in de leer ging als molenaar (in de panhandle zorgen de molens ervoor dat het water wordt opgepompt, als ook de olie) bij de uit Kampen afkomstige Nederlander Habakuk ontpopt hij zich als noeste werker.

Dat het Bob Dollar-verhaal vooral in het begin wat mager is naast het machtige portret van het Wilde Westen geeft niet zo. Tenslotte ligt Annie Proulx’ grootste kracht in het beschrijven van de kleine mensen in het grote Amerika, in het haast schilderen van de grootse landschappen en hun weerbarstige natuur. Tussen haar vele prijzen bevinden zich de The New Yorker Book Award Best Fiction 1999 voor haar korte verhalen in Close Range en Wyoming Stories, in 1994 de Pulitzer prijs en National Book Award voor Scheepsberichten en in 1993 de P.E.N. Faulkner Award voor Ansichten. Het moet voor een ieder een feest zijn weer een nieuw boek van deze schrijfster te lezen.

Annie Proulx – De laatste troef (That Old Ace in the Hole, vert. Regina Willemse), De Geus, 2003

Van dezelfde schrijfster:
Accordeonmisdaden
Ansichten
Scheepsberichten
Andere romans over het ‘Wilde Westen’ of het broeierige zuiden van Amerika:
Hernan Diaz – In de verte
Tea Obreht – Achterland
Thomas Savage – Het geweld van de hond
Mark Spragg – De vrucht van steen
Melinda Haynes – Krijtstad
Melinda Haynes – Terug naar de Mississippi