In de voetsporen van Flaubert
Franse roman over de tweedeling tussen de islam en de westerse wereld.
Toen de Franse schrijver Gustave Flaubert in 1849 naar Egypte reisde, bezocht hij niet alleen tempels en kunstschatten uit de oudheid, maar schreef in zijn brieven ook enthousiaste verslagen over zijn bezoeken aan een aantal hoeren. Deze Nubische schoonheden leken regelrecht uit duizend-en een-nacht te zijn weggelopen.
In Gefascineerd door het ergste vliegen twee schrijvers naar Caïro voor een literair congres. De Franse ik-persoon en verteller van het verhaal en de Zwitserse schrijver Martin Millet. De reizen van Flaubert komen al onmiddellijk tijdens de vlucht naar de hoofdstad van Egypte ter sprake. Martin Millet verheugt zich op het bezoek aan het land waar de hoeren volgens Flaubert zo welig tieren. Hij schijnt zich echter niet te realiseren dat Flauberts reis zo’n anderhalve eeuw geleden plaatsvond en Egypte in die jaren behoorlijk veranderd is.
Terwijl vroeger de kuise kruisridders ten strijde trokken tegen een volk dat god noch gebod leek te kennen, vooral op seksueel terrein, zijn de rollen nu omgedraaid en trekken jihad-strijders tegen westerse culturen van leer wegens in hun ogen zedeloos gedrag.
Het wordt de Franse schrijver al snel duidelijk dat Martin Millet slechts één doel heeft in Egypte: zo snel mogelijk een hoer vinden die met hem naar bed wil. Maar hoe rooskleurig de verhalen van Flaubert ook zijn, in het hedendaagse grote Caïro, waar het merendeel van de vrouwen tegenwoordig een sluier draagt, is een hoer niet snel gevonden. In gezelschap van iemand van het Franse consulaat zoekt men een hele nacht door en de enige hoer die er voor Martin Millet mee door kon, had haar ogen op iemand anders laten vallen.
Ook kan Martin Millet er niet tegen wanneer blijkt dat een van de bekendste Franse literaire werken van Gustave Flaubert, Madame Bovary, door plaatselijke moslim-schrijvers als onzedelijk wordt betiteld en verboden zou moeten zijn. De verteller zet bij deze barbaarse uitspraken ook zijn vraagtekens. Betekent dit het einde van de Westerse literatuur wanneer de moslims Europa veroveren?
De Franse schrijver van het boek, de jonge Florian Zeller (1979), heeft het beladen onderwerp van de islam versus westerse maatschappij aangedurfd omdat hij het niet terecht vindt dat men in de hedendaagse maatschappij zo voorzichtig is geworden. Voordat men het weet wordt men aan de schandpaal genageld wegens racisme. Voor hem is juist de literatuur het platform dat problemen in de maatschappij moet signaleren, zonder daarvoor oplossingen aan te moeten reiken. In tegenstelling tot zijn landgenoot en schrijver Michel Houellebecq vindt hij provoceren hiervoor geen ideale manier. Gefascineerd door het ergste vertelt in heldere woorden over de relatie tussen seksualiteit en terrorisme, maar wordt daarbij niet beledigend. Het verhaal stelt twee uitersten tegenover elkaar, het seksloze arabische Caïro en de op seks beluste Westerse schrijver en laat beide partijen tegen elkaar opbotsen.
De ondertoon van de roman bevat echter wel een dreiging. Zal de islam Europa overmeesteren en hoe zal onze maatschappij er dan uit gaan zien? Zal een cultuur zonder hoeren of seksuele vrijheid alleen maar kortzichtige jihadstrijders voortbrengen? Zo grappig als het verhaal op het eerste gezicht doet vermoeden, zo serieus is de ondertoon. En zo helder worden sommige gedachtengangen uiteengezet.
Hoewel de climax van het verhaal een beetje afgeraffeld is en de meest boeiende passages zich in Caïro afspelen, is dit verhaal toch een raak tijdsbeeld van twee maatschappijen die in hun laatste levensdagen lijken: de milde islam die ooit rijk aan cultuur was, maar overschaduwd wordt door extremisten en hun jihad en de Westerse cultuur die aan zijn eigen vrijheid ten onder dreigt te gaan. Gefascineerd door het ergste is een bijzonder onderhoudend verhaal met een onrustbarende ondertoon.
Florian Zeller – Gefascineerd door het ergste (La fascination du pire, vert. Edu Borger), De Arbeiderspers, 2006
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
De ontsnapping van Julian Parme
Over de tegenstelling islam versus westerse wereld:
Michel Houellebeck – Platform, midden in de wereld
Een ‘onzedelijk’ boek:
Gustave Flaubert – Madame Bovary
Een paaldanseres en terrorisme:
Richard Flanagan – De onbekende terrorist