Gekonkel in academische kringen
Engelse academie-roman over twee families met tegenovergestelde ideeën.
De Engelse professor Howard Belsey geeft al jaren colleges over Rembrandt aan de Amerikaanse Universiteit van Wellington vlakbij Boston. Zijn grootste rivaal is de in Londen wonende Monty Kipps. Howard wordt hels wanneer zijn zoon Jerome, die bij de Kipps logeert, hem mailt dat hij trouwplannen heeft met Victoria, de dochter van Kipps. Als hij in Londen komt om zijn zoon over te halen dit niet te doen blijkt de familie Kipps al maatregelen te hebben genomen en komt Jerome mee terug naar Amerika.
Naast de verkilde houding tussen Howard en zijn zwarte vrouw Kiki, die achter de relatie van haar man met een collega is gekomen, verergert de sfeer in Huize Belsey nog meer wanneer de Universiteit van Wellington Monty Kipps een gastdocentschap aanbiedt. Kiki echter is nieuwsgierig en sluit vriendschap met Carlene Kipps, Monty’s vrouw. Howards dochter Zora, studente aan Wellington, is ook nieuwsgierig, maar steunt haar vader in zijn queeste tegen de rechtse ideeën van Monty Kipps. Levi, Howards andere zoon, heeft helemaal niets met de academische wereld en probeert zijn heil op straat te vinden waar hij met Haïtaanse straatverkopers in aanraking komt.
Zadie Smith’s debuutroman Witte tanden was een daverend succes dankzij de satirische toon die er lag over de verhoudingen tussen blank en zwart en vooral tussen verschillende groeperingen zwart. Ook deze tegenstellingen maken deel uit van Smith’s derde roman Over schoonheid. Maar de tegenstellingen maken geen deel meer uit van het verhaal. Je zou ze bijna kunnen vergeten, want zowel de zwarte als witte hoofdpersonen hebben hun eigen tegengestelde karakters die niets van doen hebben met hun huidkleur. Het gaat deels over goed geïntegreerde kleurlingen waar behalve wat Afrikaanse interesses niets erop wijst dat ze anders gekleurd zijn. De familie Kipps is rechts en godsdienstig, de Belseys links en liberaal.
De uitzondering is Levi, de jongste zoon van Howard, die op zoek gaat naar zijn roots en hierdoor helemaal in de ban raakt van gangsterrap en een Haïtiaanse groep politieke activisten. Naast zijn moeder Kiki die in een ziekenhuis werkt, is hij de enige niet-academisch gevormde uit het boek. Maar hij is wel de meest levendige en het interessantst uitgewerkte karakter van het verhaal.
De grootste rol is weggelegd voor Howard, de blanke professor die ondanks dat hij allang niet meer van Rembrandt houdt, doorgaat met colleges over het werk van Rembrandt. Hij heeft een slap karakter en loopt eigenlijk alleen nog maar warm voor vrouwelijk schoon en zijn rivaal Monty Kipps. In tegenstelling tot hem is zijn voluptueuze vrouw Kiki, die het huishouden bestiert, de kinderen aandacht geeft en nadenkt over haar zwart-zijn, het meest krachtige karakter van de familie. Jerome, die de vrome familie Kipps aanbad, raakt al snel uit zicht. Zora daarentegen ontpopt zich als een felle strijdbare studente die opkomt voor de zwarte straatdichter Carl die als niet-student met de poëziecolleges mag meelopen, een Wellingtonse regel die onder vuur komt te liggen als Monty Kipps naar Wellington komt.
De tegenstellingen tussen de twee families waarbij de twee dochters op een gegeven moment tegenover elkaar komen te staan, vinden hun weerklank in de universiteit waar diverse medeprofessoren en studenten met leedvermaak de ondergang van Howard’s huwelijk aanschouwen. Want het is duidelijk dat het verhaal op die ondergang afstevent.
Zadie Smith, die sinds Witte tanden ook al wat meer ervaring in de academische wereld heeft opgedaan, onder andere op de Amerikaanse universiteit van Harvard, heeft met Over schoonheid weliswaar weer een goed boek geschreven, maar het verhaal is misschien iets te ‘academisch’. Haar frisse en humorvolle kijk op gekleurde zaken uit Witte tanden is vervangen door een meer algemenere verhaalstijl en onderwerp. Het verhaal is zonder al te veel diepgang, spanning en heeft nog maar een klein beetje humor.
Wat overblijft is een verhaal dat speelt in academische kringen en het geeft de lezer inzicht in het gekonkel dat op universiteiten kan spelen. Over mensen die vergeten zijn waarom ze zijn getrouwd en waarom ze doen waar ze pretenderen achter te staan. Het boek is gedeeltelijk een eerbetoon aan de schrijver E.M. Forster, en met name zijn boek Howards End is duidelijk de inspiratiebron geweest van Over schoonheid.
Zadie Smith – Over schoonheid (On Beauty, vert. Monique Eggermonts en Kitty Pouwels), Prometheus, 2005
Leeslinks
Van dezelfde schrijfster:
Witte tanden
De inspiratiebron van Over schoonheid
E.M. Forrester – Howards end
Politiek gekonkel in Engeland:
Stephen Fry – Speelbal
Universitair gekonkel:
John Williams – Stoner
Denis Johnson – De naam van de wereld
Philip Roth – De menselijke smet
Miquel Bulnes – Lab