De grote Bombay-droom
Indrukwekkende Indiase literaire thriller over een maffiabaas en een Bombay-agent.
Hoofdrolspelers in dit imposante boek over de Indiase onderwereld zijn de Bombayse sikh politie-inspecteur Sartadzj Singh en de grote maffia-baas Ganesj Gaitonde. Deze keer gaat het er niet om of de goede man de slechte te pakken zal krijgen. Het verhaal draait rondom de vraag waarom Gaitonde terug naar Bombay kwam en zelfmoord pleegde in een soort ondergrondse bunker.
Sartadzj, die na een anonieme tip Gaitonde in zijn bunker vond, wordt door iemand van de Binnenlandse Veiligheidsdienst benaderd dit raadsel op te lossen. Tussen zijn gewone werkzaamheden door, zoals een geval van chantage uitzoeken en de moord oplossen op een jongen in een van de vele sloppenwijken van Bombay, volgt Sartadzj een miniem spoor en vraagt hij zich af wie Gaitonde in werkelijkheid was.
Om het andere hoofdstuk komt Gaitonde zelf aan het woord over zijn leven als maffiabaas. De opkomst en de ondergang van een gangster die voor moord zijn hand niet omdraaide, maar zelf steun zocht bij een goeroe, is een groots verhaal over de misdaadwereld in India. Waarbij niet alleen kleine gangsters waren betrokken, maar ook politici en hoge politiefunctionarissen. Een wereld die veel groter is dan de miljoenenstad Bombay zelf. Het verhaal speelt tot ver over de stadsgrenzen: in vele andere delen van India, in Europa en in Aziatische landen zoals Thailand.
Godenspelen is een groots verhaal over kleine mensen. Want naast de twee hoofdrolspelers, zijn er de verhalen over talloze Indiërs die proberen de armoede te ontstijgen: het filmsterretje Zoja Mirza, Dzjodzjo, de vrouw die Gaitonde van maagden voorzag, de mannen die voor Gaitonde werken, collega’s van Sartadzj, Kamala Pandej die gechanteerd wordt. Ze maken allemaal deel uit van de immer groeiende Indiase maatschappij, waar het dringen is geblazen om een plek aan de top te krijgen.
Het gaat over mensen die ontsporen of die met alle macht eerlijk proberen te blijven. Het gaat over mensen die in de naam van God dood en verderf zaaien, het gaat over machtige mannen die zich eenzaam voelen.
Daarom is Godenspelen ook niet zomaar een literaire thriller. Het over 900 pagina’s tellende boek is een prachtige saga over het moderne Indiase leven. De geuren van Bombay, die ronduit ‘stank’ worden genoemd, de modderige krottenwijken, het chaotische verkeer, de straatverkoop, de rode fluimen van paan, de zon die zijn onbarmhartige licht over de door elkaar krioelende huizen laat schijnen, ze vormen tezamen een intens beeld van deze wereldstad. Maar het boek laat net zo goed zien waarom zoveel mensen het arme, onwetende platteland verlaten om hun geluk in een wereldstad te zoeken.
En wat is de Indiase samenleving zonder filmhelden? De filmwereld, met zijn oude en nieuwe sterren, liedjes uit talloze populaire films, weetjes over Bollywood, ze vormen naast het tastbare beeld van Bombay een net zo’n kleurrijk behang op de achtergrond van het verhaal. Sterker nog, de filmi wereld maakt deel uit van het verhaal.
Nog belangrijker is de samenstelling van de bevolking én de geschiedenis van India en Pakistan. Allereerst zijn er de verschillende volkeren die het verhaal bemannen: sikh’s, hindoe’s, moslims, bengali’s en vele andere geloofsaanhangers die de Indiase bevolking heftig kleuren. Opstanden en razzia’s worden beschreven, en hoe de georganiseerde misdaad en corrupte politie hier profijt van trekt.
Nehru en Ghandi, ze worden niet vergeten, net als het bloederige ontstaan van Pakistan. Goeroe’s die een nieuwe godsdienst proberen van de grond te krijgen, communisten, terroristen: welkom in India.
Vikram Chandra speelt niet alleen met de roerige geschiedenis en de levendige beelden van zijn land, maar is ook een meester in de taal. Het boek is in ‘Bombay-taal’ geschreven, wat een mengelmoes van Indiase talen is met uitdrukkingen in het Engels, Hindi, Marathi en Urdu. De schrijver heeft, terecht, niet te veel concessies willen doen voor de vertaling van het boek. Daardoor wordt de lezer, en niet alleen in de Nederlandse taal, geconfronteerd met een taal doorspekt met Indiase en Engelse woorden. Bijna 30 pagina’s woorduitleg zullen de lezer echter niet telkens naar de achterpagina’s van het boek doen bladeren. Net als de beelden van een ver land, neem je deze vreemde woorden mee in de algemene sfeer, zonder dat er iets van het verhaal verloren gaat. Het is juist een pluspunt van het boek. De vier vertaalsters komt dan ook alle lof toe voor niet alleen het vertalen en respecteren van zo’n ingewikkelde taalstructuur, maar ook de geweldige Nederlandse verwoordingen voor zo’n staaltje Indiase literatuur.
Want dat kunnen we wel zeggen van Godenspelen: dat het een prachtig boek is. Het verhaal dat ogenschijnlijk rond een machtige maffiabaas à la ‘Godfather’ en een onbetekenende politie-inspecteur draait, gaat veel verder dan een alledaagse thriller. Het is een wervelend portret van de Indiase onderwereld én van de internationale misdaad die profijt trekt van de spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen.
Daarom is Godenspelen niet alleen een wervelend Indiaas boek dat door geen India-liefhebber gemist mag worden, het is ook een actueel boek over hoe de wereld geregeerd wordt. Laat je niet afschrikken door het grote volume. Godenspelen is als een mandala: een geometrische tekening van de kosmos. Hoe duizelingwekkend de vele levensbeelden ook zijn, Vikras Chandra heeft ze geordend tot een boeiende en spannende raamvertelling waarin elk verhaal zijn plek heeft, ook de intermezzo’s.
Vikram Chandra – Godenspelen (Sacred Games, vert. Marijke Ameis, Gerda Baardman, Karina van Santen, Martine Vosmaer), Mouria 2006
Leestips
Over misdaad in India:
Deepti Kapoor – Tijd van zonde
Gregory David Roberts – Shantaram
Twee andere grootse boeken over India:
Vikram Seth – De geschikte jongen
Juchir Joshi – De laatste straaljagerlach
Aanklachten tegen India:
Arundhati Roy – Het ministerie van opperst geluk
Manu Joseph – Miss Laila, gewapend en gevaarlijk
Kushwant Singh – Trein naar Pakistan
Om India te begrijpen:
Kenizé Mourad – De tuin van Badalpur
Sarah MacDonald – Holy Cow!