Briljant haaienvoer
Engelse roman over een conceptuele haai die woorden en geheugens eet.
Dit is niet het zoveelste boek over een persoon die zijn geheugen heeft verloren. Sterker nog, het lijkt erop dat het geheugen van Eric Sanderson, de hoofdpersoon, niet kwijt is, maar is opgegeten door een haai!
Eric Sanderson ontwaakt op de eerste pagina uit een bijna dood-positie en herinnert zich niets meer. Wanneer hij op onderzoek uitgaat, vindt hij een briefje dat hem verwijst naar een psychiater die hem vertelt dat dit al de elfde keer is dat hem dit is overkomen. Zijn psychiater vertelt hem ook dat 3 jaar geleden zijn vriendin Clio Aames was omgekomen tijdens hun vakantie op het Griekse eiland Naxos. Sindsdien heeft Eric last van geheugenverlies.
Dankzij nog meer briefjes en heel vreemde pakketjes die Eric Sanderson ontvangt van de eerste Eric Sanderson, wordt het duidelijk dat Eric Sanderson in heel groot gevaar verkeert: hij wordt belaagd door de conceptuele haai, een ludoviciaan. “Het is een specimen dat behoort tot een van de vele soorten zuiver conceptuele vissen die rondzwemmen in de menselijke interactiestromen en de getijden van oorzaak en gevolg.”
De ludoviciaan is de grootste en gevaarlijkste van alle conceptuele vissen en hij heeft het op Eric voorzien. De eerste Eric Sanderson was al een heel eind op weg om deze haai uit te schakelen. Hij probeert zijn alter ego en tweede Eric Sanderson de weg te wijzen met briefjes en pakketjes, zodat de tweede Eric Sanderson niet weer helemaal opnieuw het buskruit hoeft uit te vinden.
Zo gaat Eric op zoek naar ene dokter Trey Fidorous die blijkbaar de sleutel bezit om de haai te doden. Op zijn zoektocht ontmoet hij het meisje Scout, die beweert van de commissie van Exploratie On-Ruimtes te zijn. Zij weet de weg in allerlei in onbruik geraakte gebouwen en leidt Eric diep de krochten in waar dokter Trey Fidorous zich ophoudt.
Het concept van de woorden en zinnen etende haai en hoe je daar tegen te beschermen, is een briljante vondst van de schrijver, die naast producer van theaterstukken en videoclips ook conceptueel kunstenaar is. In het boek staan verschillende afbeeldingen, waaronder een afbeeldingenreeks van tientallen pagina’s waarbij je de haai op je af ziet komen. In die zin doet het boek denken aan Mark Danielewski die in Het kaartenhuis en Jonathan Saffran Foer die in Extreem luid & ongelooflijk dichtbij ook hun verhaal kracht proberen bij te zetten met typografische vindingen. Misschien is de op je af zwemmende haai dan wel niet erg origineel, de uitleg van hoe de Orpheus eruit ziet, de boot waarmee ze de haai gaan vangen, is wel weer heel leerzaam.
De nieuwe ideeën en de typografie zijn echter niet het allersterkste punt van de roman. Het is vooral de manier waarop Steven Hall deze experimentele aspecten weet in te bedden in een roman die voor iedereen toegankelijk is. Het boek leest als een goede roman, een thriller, een fantasie-boek en een avonturenroman. Het heeft van alles wat en je zult al snel geïntrigeerd raken door het idee van een man die gestalkt wordt door een conceptuele haai.
De sympathieke Eric Sanderson die verliefd raakt op Scout, een meisje dat zo een rol in een Harry Potter-boek zou kunnen krijgen, het science fiction achtige verhaal over de vreemde Mycroft Ward, die uitvond hoe hij eeuwig kon blijven leven in heel veel andere personen, de eigenwijze professor Trey Fidorous, die als professor Emmett uit de films Back to the future geen tijdmachine inzet om het verhaal tot een goed einde te brengen, maar een haaienvangboot. Deze curieuze personages zullen al heel snel het hart van de lezer winnen.
Tenslotte is er een toeschouwer die blijkbaar onbevreesd voor de haai met grote ogen toekijkt: de rode kater Ian, die als een stoïcijnse poes braaf in zijn mandje meegaat op avontuur. Hoewel Ian passief aan het verhaal deelneemt, is hij degene die ziet hoe zijn baasje, die verscheurd door verdriet om het verlies van zijn bazin, moet vechten tegen de ludoviciaan zodat die niet weer zijn geheugen vol met terugkomende herinneringen aan zijn grote liefde Clio opvreet.
Gehaaid is een originele roman die bewijst dat verschillende genres door elkaar gooien niet hoeft te leiden tot chaos. De Engelse schrijver David Mitchell bewees dit al eerder in onder andere Wolkenatlas. Steven Hall presenteert in zijn debuutroman verfrissende fantasieën rond een haai die je in je eigen huiskamer kan aanvallen. Zijn fantasie gaat niet te ver, zodat de lezer niet het spoor bijster raakt over conceptuele vissen en on-ruimtes. Gehaaid is een intrigerende roman in pakkende stijl.
Steven Hall – Gehaaid (The Raw Shark Texts, vert. Ruud van de Plassche), Anthos 2007
Leeslinks
Mix van genres:
David Mitchell – Wolkenatlas
Verhalen ondersteund door typografie:
Mark Danielewski – Het kaartenhuis
Jonathan Saffran Foer – Extreem luid & ongelooflijk dichtbij
Over geheugenverlies:
Jeffrey Moore – De geheugenkunstenaars