“Fotograaf, gokker, slet”
Sri Lankaanse roman over een oorlogsfotograaf op zoek naar hoe hij in het dodenrijk terecht kwam.
Het leven na de dood blijft een uitdaging voor schrijvers. Niet alleen roeren de doden zich vanuit graven (zoals in Onder de zoden van Maírtín Ó Cadhain), soms doen ze ook hun verhaal tegenover niets vermoedende lezers, alsof ze nog met beide benen in het leven staan (Yü Miri – Station Tokio Ueno). Ook de Sri Lankaanse schrijver Shehan Karunatilaka heeft voor het leven na de dood gekozen. Hij heeft er bijna een feest van gemaakt, want met zijn boek De zeven manen van Maali Almeida stap je een bonte wereld van doden binnen die zich verdringen bij instanties om de goeie papieren te krijgen voor hun leven in het dodenrijk, of zich verzamelen rond de levenden. Bebloede slachtoffers van ongelukken, verminkte doden na een bomaanslag, half verbrande personen na pogroms, het is alsof Jeroen Bosch eraan te pas is gekomen om de doden te schilderen. Bovendien zijn er ook overledenen die de gedaante hebben aangenomen van kleine, levensgevaarlijke monsters.
Wakker worden
In deze ‘tussenin’, tijd tussen leven en dood, wordt oorlogsfotograaf Maali Almeida wakker. Eerst denkt hij nog dat een vriend hem als grap een pilletje heeft doen slikken, maar de waanzinnige wereld om hem heen doet hem beseffen dat hij daadwerkelijk dood is. Alleen heeft hij geen idee hoe hij is gestorven. Hij krijgt zeven manen de tijd om daarachter te komen. Hij leert vliegen met de wind en kan gaan waar hij ooit was en waar zijn naam wordt gefluisterd. Op zijn tocht ontmoet hij vreemde doden die proberen hem voor hun karretje te spannen. Er wordt aan hem getrokken en ook hij wil dingen van doden die trucjes kennen om de levenden te manipuleren. Na de zeven manen zal de vergetelheid optreden en Maali heeft besloten dat zijn politiek explosief fotomateriaal het licht zal moeten zien, opdat zijn leven niet voor niets is geweest.
Burgeroorlog
Rond 1990, het jaar waarin de roman speelt woedde er een felle burgeroorlog in het voormalige Ceylon, Sri Lanka (van 1983 tot 2009) dankzij oplopende spanningen tussen de twee grootste bevolkingsgroepen, de Tamils en Singalezen. Verschillende politieke partijen gingen elkaar heftig te lijf. Maali was regelmatig getuige van bloedbaden, zoals in juli 1983, ook wel Zwarte Juli genoemd. De partijen deden niet onder voor elkaar, de regeringstroepen voorop. De gevoeligste foto’s waarop hoge heren werden betrapt op het zich schuldig maken aan moorden, stopte Maali in een schoenendoos die hij in het huis van zijn vriendje DD verstopte. DD was de zoon van een invloedrijke minister. Maali kon de mooie jongens niet laten staan, net zoals hij zich het meest thuis voelde aan een roulettetafel in een casino. DD’s nichtje Jake was officieel zijn vriendin om zijn ware geaardheid te verbergen. DD en Jake worden als eerste door de politie bezocht wanneer de geruchten over Maali’s verdwijnen de kop opsteken en over zijn verborgen foto’s die regeringen kunnen doen wankelen.
Humor
In het boek worden veel verschrikkingen uit de wrede burgeroorlog beschreven, daar het dodenrijk vol zit met slachtoffers ervan. Maar er zijn schrijvers die de gave hebben om heftige zaken zo fraai te verpakken, dat je als lezer geboeid blijft lezen. Het verhaal over de gestorven oorlogsfotograaf wordt verrassend grappig verteld. Het is een zogenaamd tweede vertelpersoon die er flink op los kletst tegen Maali. Hij filosofeert en probeert alle narigheid een gouden randje te geven. Hierdoor heb je geen tijd om bij de ellende stil te staan. Hulde ook voor de vertaler Robert Neugarten, want wanneer de veelal onderhoudende dialogen tegen elkaar opboksen, zie je de opgewonden gesticulerende Sri Lankaanse praters zo voor je. Bovendien lopen de zeven manen van Maali snel af, dus er zit een lekkere vaart in het verhaal, waarbij er ook nog een spanningsopbouw aan te pas komt. Karunatilaka heeft een fantasiewereld geschapen waarin het makkelijk verdwalen is, zo rijk en uitbundig komt alles over. Alsof de tussenwereld van waaruit Maali zijn foto’s probeert aan een publiek te tonen en zijn vrienden probeert te redden, een reeële wereld is.
Booker Prize
Het is het tweede boek van de Sri Lankaanse schrijver Shehan Karunatilaka. Zijn debuutroman Chinaman: The Legend of Pradeep Mathew kwam in 2010 uit en won diverse literaire prijzen dankzij zijn onderhoudende stijl van schrijven. Zijn tweede roman kende verschillende versies: in 2015 heette de eerste versie Devil Dance, vijf jaar later werd de titel Chats with the Dead. Vervolgens besloten de Engelse uitgever Sort of Books en Karunatilaka het verhaal te herschrijven om het boek iets toegankelijker te maken voor de westerse wereld en mensen die niet zo bekend zijn met de Sri Lankaanse cultuur en geschiedenis. Dit proces duurde ruim twee jaar en zo werd Chats with the Dead uiteindelijk De zeven manen van Maali Almeida. Twee maanden nadat het boek was gepubliceerd won het de Booker Prize 2022. Terecht. Karunatilaka heeft een prachtige wereld gecreëerd met levendige gesprekken, vol eigenzinnige uitspraken over het leven en de Sri Lankanen en hun bloedige geschiedenis. Zakdoeken komen er niet aan te pas. Wel een zekere nieuwsgierigheid naar die wonderlijke tussenwereld.
Shehan Karunatilaka – De zeven manen van Maali Almeida (The Seven Moons of Maai Almeida, vert. Robert Neugarten), Spectrum 2023
Leestips:
Over een Sri Lankaan in Australië:
Aravind Adiga – Gratie
Oorlog en misstanden in India:
Arundhati Roy – Het ministerie van opperst geluk
Manu Joseph – Miss Laila, gewapend en gevaarlijk
Tarun J. Tepal – India. Het leven van mijn moordenaars
Heftig maar mooi:
Szczepan Twardoch – De koning