Het onbetrouwbare geheugen
Franse roman over herinneringen aan een danseres en haar zoontje.
Hoe ouder we worden, hoe meer herinneringen we krijgen. Hun kleuren verbleken echter met het verstrijken van de tijd, ze vervagen en raken steeds verder naar achteren, verstopt in ons geheugen. Van sommige is het zelfs niet meer te zeggen of ze tot herinneringen behoren, of pure verzinsels zijn.
Het handelsmerk van Patrick Modiano
Anekdoten uit het verleden worden vaak in kleuren en geuren verteld, alsof ze gisteren zijn gebeurd. Er zijn weinig mensen die met het ophalen van een verhaal toegeven dat de vergane tijd achter steeds dikkere wolken dreigt te verdwijnen. Ze zijn er steeds minder zeker van over wat klopt of niet. De Franse schrijver Patrick Modiano heeft er zijn handelsmerk van gemaakt: personen die uit de mist van het geheugen moeten worden bevrijd, herinneringen die te voorschijn schieten door een toevallige ontmoeting, twijfel over hoe het ook alweer zat. In meer dan 40 boeken graaft Modiano in zijn onzekere verleden voor een biografisch of auto-fictief verhaal.
Modiano’s nieuwste boek gaat over de herinneringen aan een danseres en haar zoontje Pierre. Welke relatie de verteller met de danseres had, wordt nooit duidelijk. Hij was wel zo goed met haar bevriend, dat hij regelmatig op de kleine Pierre paste, hem mee uit nam of thuis bleef wanneer Pierre ging slapen. De danseres was nauwelijks thuis. Of ze danste de sterren van de hemel, of ze ging uit. Overdag moest ze vaak oefenen in een studio.
Herkenningspunten
De danseres is wederom een echte Modiano, waarin vervagende herinneringen aan allerlei personen en de Parijse straten de hoofdrol spelen. Het verhaal blijft enigszins mistig en zadelt de lezer op met kleine onopgeloste mysteries: wie was de vader van Pierre, wat deed hij en waarom overhandigde hij de danseres een koffertje? Wie waren de mannen die de danseres volgden? Het zijn allemaal kleine speldenprikjes, een smakelijke jus die een gerecht af maakt. Modiano is een meester in deze techniek. Het verhaal drijft lichtvoetig op een oceaan van herinneringen, in een bijna meditatief ritme. Geen sensaties, maar toch een aangenaam kleine spanning creërend.
Er valt genoeg uit Modiano’s leven in te herkennen: een moeder die wegens haar kunst geen tijd heeft voor haar zoontje (Modiano’s moeder was een Vlaamse actrice en vaak weg van huis), de kleine Pierre die eenzaam opgroeit onder de hoede van vrienden (zoals Modiano zelf opgroeide bij grootouders, vrienden of kostscholen) en een afwezige vader die in schimmige zaken handelde (Modiano heeft nooit kunnen achterhalen wat zijn vader precies deed).
Nobelprijs voor Literatuur
Hoewel Modiano aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd geboren, in 1945, meende hij dat zijn herinneringen tot in de Duitse bezetting van Parijs reikten, vanaf toen zijn ouders elkaar daar ontmoetten. Het omvangrijke oeuvre van Patrick Modiano werd in 2014 bekroond met de Nobel Prijs voor Literatuur, niet alleen voor het willen ontmaskeren van het verleden, maar ook voor zijn romans die spelen in bezet Parijs, waarin hij de donkere hoeken opzoekt van goed en fout.
In De danseres gaat Modiano vreemd met een korte passage waarin hij toeristen met hun rolkoffers hekelt, de lezer opeens meetrekkend naar het hedendaagse Parijs. En zo zijn er wel meer van die kleine details voor oplettende lezers dat dit nieuwste verhaal weer net een beetje anders maakt dan al zijn vorige boeken. Een op het eerste gezicht rustige roman, die veel losmaakt over hoe we met herinneringen omgaan.
Patrick Modiano – De danseres (La danseuse, vert. Paul Gellings), Querido 2024
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Een stamboek
Op zoek naar identiteit:
Marcin Wicha – Dingen die ik niet heb weggegooid
Juan Gómez Bárcena – Het dorp van de herinneringen
Ota Pavel – Hoe ik de vissen ontmoette
Manuel Vilas – Ordesa
Amos Oz – Een verhaal van liefde en duisternis
Péter Esterházy – Harmonia Cælestis
Jonathan Safran Foer – Hier ben ik
Saša Stanišić – Herkomst