Mamma is gek
Franse roman over een vrouw met inzinking die vluchtelingen helpt.
Marie stelt zich al vele vragen over haar leven, maar wanneer ze de politie vluchtelingen in elkaar ziet slaan, gaat er een knop om bij Marie. Marie woont in een stadje in Noord-Frankrijk waar zich veel vluchtelingen verzamelen, die hopen op een doortocht naar Engeland. Om onduidelijke reden worden ze allemaal Kosovaren genoemd. In het vluchtelingencentrum worden ze opgevangen door vrijwilligers en ook Marie meldt zich daar aan.
Vanaf die dag verliest Marie de controle over haar leven en haar familie. Ze gaat zich volledig inzetten voor de vluchtelingen. Met haar dochtertje Lise kon ze al niet zo goed overweg, haar zoon Lucas probeert zijn moeder te begrijpen, maar wordt steeds banger van haar. Haar man Stéphane probeert met alle liefde van de wereld zijn vrouw te redden van een duidelijk in gang gezette ondergang.
Zo vinden we in deze roman van Franse bodem twee hoofdthema’s: de geestelijke inzinking van Marie die steeds erger wordt en het probleem van de vluchtelingen, die steeds harder worden aangepakt.
Sinds de dood van haar zusje, is Marie niet meer dezelfde. Ze vergeet dingen en is depressief. Terwijl Marie probeert zich zo goed mogelijk door het leven te slaan, lijken haar kinderen zich steeds meer te schamen voor een moeder die de tijd vergeet en die niets meer aan het huishouden doet. Later wordt haar sociale isolement nog groter, als ze wordt gezien bij de vluchtelingen en de kinderen op school haar kinderen confronteren met hatelijke opmerkingen hierover.
Het is duidelijk dat er in het Franse stadje, dat onder de voet wordt gelopen door een eindeloze stoet vreemdelingen, een grote sociale controle is waarbij de mensen die uit de pas lopen, zoals vrouwen die zich inzetten voor de vluchtelingen, sociaal worden verstoten. Dit zet bij Marie alleen maar aan tot extremer handelen. Zo extreem dat ze een grens overgaat en vergeet dat haar kinderen een stabiele moeder nodig hebben en haar man een vrouw die er voor hem is.
Dat Olivier Adam de geestelijke teloorgang van Marie combineert met het nijpende probleem rond de vluchtelingen, versterkt zijn verhaal. Marie is een verschoppelinge in eigen stad, de vreemdelingen zijn gestrand in een stad waar geen uitweg voor ze is: ze kunnen niet terug naar eigen land en ze kunnen het land van hun dromen niet bereiken.
Voor de Franse schrijver Olivier Adam zijn de interessantste onderwerpen voor de literatuur te vinden in de gewone mensen die geconfronteerd worden met kleine gebeurtenissen die grote invloed op hun leven hebben. Niet zozeer mensen die aan de rand van de maatschappij leven, maar de gewone arbeiders en huisvrouwen.
Ook Marie is ogenschijnlijk een gewone huisvrouw. Hoewel later blijkt dat ze zich met moeite in het gewone leven kan staande houden. De katalysator die haar geestelijke problemen verergert, is het feit dat de vluchtelingen zoveel onrecht wordt aangedaan. Marie is kwaad, probeert te doen wat ze kan, maar wordt onderuit gehaald door haar zwakke psychologische gezondheid en de maatschappij die met harde hand de orde herstelt in het stadje.
Vogelvrij is een aangrijpende sociale roman over een vrouw die de maatschappij niet meer aan kan en over de maatschappij die zijn ogen sluit voor mensen in nood.
Olivier Adam – Vogelvrij (A l’abri de rien, vert. Edu Borger), De Arbeiderspers 2008
Leeslinks
Over vluchtelingenhelpers:
Yves Petry – Geesten
Sociale nood in Frankrijk:
Alice Ferney – Sierlijk en berooid
Véronique Olmi – Geen gewone dag