Spreek niet
Kleine autobiografie van de Chinese schrijver Mo Yan,
Wie is de man achter die epische romans zoals Het rode korenveld, De knoflookliederen en Grote borsten, brede heupen? Er is geen schrijver zo bedreven als Mo Yan in het beschrijven van de Chinese maatschappij als een bonte optocht van folkloristische karakters en handelingen. Zijn vertelkunst wordt ondersteund door een uiterst krachtige en rijke beeldtaal. Ondanks dat het leven geen pretje lijkt in zijn boeken, schildert Mo Yan alles met kleurrijk penseel. Van de bloedrode drama’s tot het felgekleurde dierenrijk, wuivende gele korenvelden, glinsterende modder tot fijne zijden gewaden. Zijn haast droge benadering van de dramatische ontwikkelingen geeft een lichte humor: soms satirisch, soms poëtisch.
In Veranderingen, een korte biografie, beschrijft hij de weg die hij aflegde om het tot schrijver te schoppen. Hij werd geboren als zoon in een boerengezin en maakte de school niet af. Hij werkte in een fabriek en trad vervolgens als soldaat in het Volksbevrijdingsleger. Maar Mo Yan was geen gewone boerenzoon, arbeider of soldaat: hij wilde hogerop en hij wilde schrijven. Zijn droom was niet makkelijk te verwezenlijken: zoals dat gaat in de Chinese Volksrepubliek was je afhankelijk van de mensen die boven je stonden en moest je enorm op je woorden passen, wilde je niet gearresteerd worden of buiten de boot vallen. Toen hij nog kind was, zeiden zijn ouders al tegen hem: zeg buiten zo weinig mogelijk, dan kan je niets gebeuren. Hier komt ook zijn pseudoniem vandaan: Mo Yan betekent in het Chinees “spreek niet”.
En zo probeerde Guan Moye, zijn echte naam, zo stilletjes en gehoorzaam mogelijk hogerop te komen. Zijn eerste verhalen schreef hij toen hij soldaat was en toen zijn eerste verhaal in een tijdschrift werd gepubliceerd, wist hij dat de weg naar schrijver worden voor hem open lag.
Hij heeft van zijn leven geen epische vertelling gemaakt, maar het is wel weer een aaneenschakeling van verhalen en mooie beelden. Zo lopen het verhaal van klasgenote Lu Wenli en haar vaders vrachtwagen, een GAZ-51, als een rode draad door het boekje. Lu Wenli, waarop iedereen verliefd was op school, inclusief Guan Moye, is het lot minder gunstig gezind en de vrachtwagen waarin haar vader sier maakte, wordt wanneer het een wrak is, nog goed verkocht.
Het is moeilijk voor te stellen dat deze boerenzoon, als jongeman onopvallend, is uitgegroeid tot een van de grootste schrijvers van China. Zijn eenvoud, net zoals deze ingetogen, mooie biografie, siert hem. Zijn kleurrijke romans over het Chinese volk brachten hem in 2012 de Nobelprijs voor literatuur. Veranderingen, ja, zeg dat wel.
Mo Yan – Veranderingen (Bian, vert. Daan Bronkhorst) De Geus, 2012
Leeslinks
Van dezelfde auteur:
De wijnrepubliek
Kikkers
Grote borsten, brede heupen
Het rode korenveld
De knoflookliederen