Per achtbaan door een familiegeschiedenis
Kroatische roman over het verval van een grote familie.
Wie denkt eens rustig te gaan zitten met een boek over een boeiende familiesaga komt bedrogen uit wanneer hij De Glemblajs opent. Vanaf de eerste bladzijde spat het venijn van de schrijver al van de bladzijdes over deze familie, waarvan honderdtachtig jaar geleden de geboorte van de eerste baby werd opgetekend: “en wat een bloed is er sindsdien gevloeid, wat een misdaden zijn er geweest, wat een zwendel en wat een schandalen, wat een tranen en wat een gebeden, en dat alles vanwege de Glembajs en in het belang van de Glembajs”. Zo, dat begint goed, denk je dan.
Wanneer je verder leest, betekent het dat je instapt in een achtbaan, die op duizelingwekkende snelheid door Kroatië en de geschiedenis van de Glembajs dendert. Elk hoofdstuk gaat over een andere persoon, waarvan in het begin eventjes snel de stamboom wordt getrokken. Voor de nauwkeurige lezer zal het al snel te bar worden: men verdrinkt in alle gegevens van ouders, grootouders, nichten, neven en vooral wat deze lieden allemaal waren.
Nee, de Glembajs heeft niets van een normale familieroman. Het is een eigenzinnige rit door een woelige tijd en langs de lijnen van een onberekenbare familie, die weliswaar steeds machtiger werd, maar ook steeds meer door dramatische gebeurtenissen gekleurd.
Wat ook opvalt is dat de schrijver totaal geen sympathie heeft met zijn personages. Hij schept er zelfs een sadistisch genoegen in ze te laten vallen. Hiervoor moet je dan ook iets van deze schrijver weten.
Miroslav Krleza werd in 1893 in Zagreb geboren, ten tijden van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. In 1908 ging hij naar een militaire school en meldde zich in 1912 vrijwillig bij het Servische leger. Daar werd hij echter ervan verdacht een Oostenrijkse spion te zijn, zodat hij het leger werd uitgegooid en toen door de Oostenrijkers werd gearresteerd en als kanonnenvoer de oorlog werd ingestuurd.
Toen hij levend en wel uit de Eerste Wereldoorlog thuiskwam, begon hij aan zijn literaire carrière, maar zijn illusies lagen aan diggelen en hij was sterk anti-oorlog. Hij was tegen een Kroatisch koninkrijk, tegen de vrijdenkers, nationalisten en de geestelijken en raakte geïnteresseerd in de ideeën van Karl Marx. Van 1918 tot 1939 was hij lid van de Communistische Partij, maar slikte niet alles wat de partij dicteerde en na een kritisch artikel over zijn bezoek aan Rusland en op Stalin werd hij de partij uitgegooid.
Al deze antipathieën vind je terug in het verhaal over de Glembajs. Krleza steekt de draak met veel hoge militairen die belangrijke posities hadden in de maatschappij van die tijd en hij beschrijft met afschuw de luxe van de rijken. Deze antipathie is tegelijk de kracht van zijn schrijven. Hij hekelt op prachtige, beeldende manier het leven van de rijken en de hoge militairen, de inrichting van hun huizen, het kazerneleven, maar vooral over de schandalen die velen ten val brachten.
Met een wervelstorm van heerlijk sarcastische meningen schiet hij door de Kroatische geschiedenis, de afhankelijkheid van buurlanden, het gevaar van het Ottomaanse leger, de constante machtswisselingen en het Europese leven begin 20ste eeuw.
De opgenomen stamboom van de Glembays is het enige houvast dat het boek geeft over deze Kroatische familie. Maar wat je in de stamboom niet vindt, is deze mooie, beeldende schrijfstijl van een van de grootste Kroatische schrijvers: venijnig, maar toch met heel veel liefde. De Glembajs is een boeiend schrijven, waarin de ziel van een tijd wordt blootgelegd: de roerige tijd van begin 20ste eeuw in centraal Europa waar militairen, communisten en de rijken om de macht streden en het gewone volk het nakijken had.
Miroslav Krleza – De Glembajs (Glembajevi, vert. Guido Snel) De Bezige Bij 2007
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De terugkeer van Filip Latinovicz
De woelige jaren van Kroatië:
Slobodan Šnajder – De engel van het verdwijnen
Olja Savičević – Vaarwel, cowboy
Sara Noviç – Wie het mooist valt
Drago Jančar – Die nacht zag ik haar
Miljenko Jergovic – Buick Rivera
Opmerkelijk historische boeken uit Hongarije:
Péter Esterházy – Harmonia Cælestis
Péter Zilahy – De laatste raamgiraf
Familieromans uit Oost-Europa:
Pawel Huelle – Mercedes-Benz
Ilija Trojanow – De wereld is groot en overal loert redding
Een andere venijnige familieroman:
António Lobo Antunes – Dans der verdoemden