De opkomst en ondergang van Sugar
Moderne Victoriaanse roman over een hoer en een zeepfabrikant in Londen.
Het is 1875 en het boek neemt de lezer bijna letterlijk aan de hand de Victoriaanse tijd van Londen in. William is een onwillige erfgenaam van een grote zeepfabrikant. Hij schrijft, hij publiceert weliswaar niets, hij gaat liever aan de zwier met zijn twee vrienden Ashley en Bodley, die notoire schuinsmarcheerders zijn en altijd op zoek zijn naar een leuk verzetje in de stad.
Vader Rackham kort William’s toelagen steeds verder in omdat zijn zoon niet van plan lijkt de zeepfabriek over te nemen. Het huishouden van de Rackham’s in Notting Hill lijdt onder te weinig geld, William’s vrouw Agnes is er ziek van en ligt de godganse dag op bed.
Wanneer William Sugar ontmoet, een hoertje bij mevrouw Castaway die letterlijk alles doet voor haar klanten inclusief hen op een redelijk niveau onderhouden, vallen de schellen van William’s ogen en beseft hij dat als hij zijn vaders zaak overneemt, hij zoveel geld zal hebben dat hij zelfs Sugar kan onderhouden.
En zo geschiedt het dat de droom van Sugar die behoort tot de onderste klasse en tot hoertje in een betere buurt is opgeklommen, de kans ziet een nette dame te worden. Allereerst installeert William haar in een prachtige woning waar ze de ellende van de armere wijken snel vergeet, vervolgens klimt ze op tot gouvernante van William’s dochtertje Sophie, waarmee ze haar intrede doet in het sjieke huishouden van de Rackham’s.
Maar het is al snel duidelijk dat dit huishouden niet helemaal op rolletjes loopt. De vrouw des huizes is een beetje van de wereld en negeert haar dochtertje, de heer des huizes die samen met Sugar zijn zaak probeert uit te breiden, lijdt zo mogelijk nog meer onder de gekke capriolen van zijn vrouw.
De opbouw en inhoud van de roman die in 2002 in Engelse taal uitkwam is Victoriaans en doet Dickiaans aan: modderige Londense straten, arme mensen in vodden, koude en slecht weer. En dan de teloorgang van een geluk dat te mooi lijkt om waar te zijn. Met één verschil: dat de roman van de hand van een eigentijdse schrijver is De in 1960 geboren Michel Faber, raakte gefascineerd door het Victoriaanse tijdperk en wijdde hier een zeer uitgebreide studie aan. Hij deed er 20 jaar over om tevreden te zijn met het resultaat.
De Nederlandse vertaling telt bijna 1000 pagina’s en kreeg bijna geen wanklank in de pers. Het mooie van de roman is dat het ongemerkt een strakke ‘page-turner’ is, met pikante details en moderne beschouwingen die geenszins Victoriaans zijn. Een moderne Victoriaanse roman dus.
Wanneer men het kleine aantal karakters in aanmerking neemt en de in het geheel niet ingewikkelde verhaallijn is het des te markanter dat zoveel pagina’s geen moment vervelen. Was Donna Tart’s boek De kleine vriend bijna net zo volumineus, haar uitwaaierende verhaallijnen en de te veel er-niet-toe-doende scènes maakten dat in dat boek toch wel de helft had kunnen worden geschrapt. In Lelieblank, scharlakenrood staat geen woord te veel en men raakt net zo verslaafd aan Faber’s Victoriaanse roman als aan Tart’s eerste boek Een kleine geschiedenis. Een zucht naar meer als het uit is. Om zo’n boek te schrijven is niet alleen een ’tour de force’ nodig, maar het getuigt ook van een grote vaardigheid en discipline in het schrijven.
Michel Faber werd in Den Haag geboren, waarna zijn ouders hem op zevenjarige leeftijd meenamen naar Australië, waar hij later Engelse literatuur studeerde. Om zijn schrijven dat hij van jongs af aan ambieerde te kunnen financieren nam hij verschillende baantjes aan, waaronder in de verpleging, waar hij een flinke dosis mensenkennis opdeed. Met zijn vrouw Eva vertrok hij in 1993 naar Schotland waar hij zich nog meer op het schrijven toelegde, gesteund door zijn vrouw. Het boek is dan ook mede dankzij haar tot zo’n mooie wasdom gekomen.
In de Victoriaanse tijd in Londen kwam de massaproductie langzaam op gang, zette de fotografie zijn eerste commerciële stapjes en werd de metro als openbaar vervoermiddel ingezet. Dit soort kleine feitjes alsmede de historische achtergrond zijn op een heel mooie manier in het verhaal verwerkt. Je voelt in het boek de adem van een moderne tijd, getuigen ook sommige karakters die proberen iets aan hun tijd te doen. Zoals Emmeline Fox die de gevallen vrouwen probeert een beter leven te geven en een keer de metro neemt, ook al zou God dat nooit goedkeuren.
De streng aandoende tijd waarin vooral de hogere klassen God en Gebod kenden had desondanks zijn eigen charme. Grootste verrassing voor Michel Faber was echter uit te vinden dat de mensen in die tijd altijd uit waren op verzetjes. Zo bezoeken de vrienden Ashley, Bodley en Williams niet alleen de ruime variëteit aan hoerenhuizen, maar ook volksvoorstellingen waarin ongewone dingen werden gepresenteerd zoals de man die met zijn voeten viool speelt, of de half elektrische pop ‘Psycho’. Komisch is ook het steeds terugkerende blaadje Aan de zwier, wat een soort Victoriaanse versie was van de Uitkrant. Alleen voor mannen en vooral met veel bordeeladressen erin.
Het verhaal zelf dat speelt in de zich snel ontwikkelende metropool Londen is simpel gehouden. Een aantal terugkerende bijkarakters, hoofdkarakters die keurig zijn bijgeschaafd en regelmatig op het randje tussen goed en kwaad balanceren. Kortom, hele reële karakters die handelen naar hun tijd. Hoewel de eerste versies van het boek veel dramatischer schema’s kenden van de afloop van de hoofdkarakters, heeft de uitgekomen versie niets aan drama verloren en ondanks dat het geen thriller is, is het boek spannend. Michel Faber verrast de lezer juist met een on-Victoriaanse afloop.
Deze roman die luid werd geprezen in de pers en snel in verschillende boekentop-10’s omhoog rees, zet Faber’s oudere werk in de schaduw. Zijn roman Onderhuids kwam in 2000 uit en werd genomineerd voor de Whitebread First Novel Award 2000. De reeds eerder verschenen verhalenbundels van zijn hand waren redelijk succesvol. Het zal een zware taak voor Faber worden om Lelieblank, scharlaken rood te evenaren. De filmrechten zijn reeds verkocht.
Michel Faber – Lelieblank, scharlaken rood (The crimson petal and the white, vert. Harm Damsma en Niek Miedema), Podium 2003
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Het vuurevangelie
Andere Victoriaanse romans:
John Griesemer – Signaal & ruis
Arthur Phillips – Angelica
Wesley Stace – Versleuteld verleden
Susanna Clarke – Jonathan Strange & Mr. Norrell
Sarah Waters – Affiniteit
Charles Dickens – Oliver Twist