Ver weg van huis
Het verhaal van een Moorse slaaf over een expeditie naar Zuid-Amerika.
In 1527 vertrok een Spaanse expeditie onder leiding van Pánfilo de Narváez vanuit Spanje naar Amerika. Tussen de 600 manschappen die meegingen was een Moorse slaaf: Estebanico. Hij was een van de vier mensen die de barre tocht overleefden. De tocht ging eerst per boot, toen te paard, maar uiteindelijk voornamelijk te voet, van het huidige Florida, door Texas naar Mexico, waar de Spanjaarden al officieel voet aan wal hadden. De edelman Álvar Núñez Cabeza de Vaca, een andere overlevende, noemt Estebanico slechts één keer in zijn officiële verslag van de expeditie, La Relacíon, aangeboden aan de Spaanse koning Carlos I.
Estebanico is waarschijnlijk geboren in het Marokkaanse Azamor, waar hij op de een of andere manier als slaaf eindigde. Meegenomen naar Spanje werd hij daar gekocht door Andrés Dorantes, die ook met een eigen legertje deelnam aan de expeditie én een van de overlevende was.
Historici hebben zich afgevraagd wat de ware rol van Estebanico was tijdens de expeditie, gezien hij vele jaren met de andere drie Spaanse overlevenden door het indianengebied trok. In de laatste jaren, voordat het kleine gezelschap eindelijk op een Spaanse compagnie soldaten stuitte, hadden ze als genezers faam verworven onder de indianen en werd hun tocht op zoek naar Mexico zo iets makkelijker.
Laila Lalami heeft haar fantasie behoorlijk losgelaten op de weinige feiten die er bekend zijn over Estebanico en schreef zo haar semi-historische roman La Florida. Ze beschrijft hoe talrijke ontberingen – honger, kou, ziekten, orkanen en confrontaties met de indianen – honderden mannen het leven kostten. Hoe hun aanvoerders, verblind door goud en eer, onnodige risico’s namen. Hoe ze, zeker in het begin, zich alles toe-eigenden, waarbij de levens van de indianen niet telden en ze in naam van de koning elk land of eiland claimden als zijnde van de Spaanse kroon.
Estebanico hield zich in het begin op de vlakte en observeerde alleen maar. Hij leerde de taal van de indianen, hun gewoonten en werd daarom later, toen er nog maar een handjevol mensen over was, een onmisbaar lid van de expeditie. Estebanico was niet uit op gewin, maar hoopte dat wanneer de expeditie ten einde was, hij weer een vrij man zou zijn en zou kunnen terugkeren naar zijn zo gemiste familie in Marokko.
In de officiële verslagen bleef Estebanico bijna onzichtbaar. Lalami heeft Estebanico daarentegen als held van de expeditie flink in de spotlights gezet: hij was het die met geneesmiddeltjes, die hij zich herinnerde van zijn moeder, begon met het genezen van de kwalen van de indianen; hij had hun taal leren spreken, hij begreep het beste hoe ze de verschillende stammen die ze tegenkwamen moesten benaderen. Dat zijn baas en de twee andere edellieden achteraf alle glorie voor henzelf opeisten, ervoer hij als een onrecht, maar zolang hij niet officieel vrij was, kon hij niets doen. Net als de indianen trok hij aan het kortste eind. Wat hij wel kon doen, was de verhalen vertellen, zoals hij die had beleefd, ook over de moorden en verkrachtingen door de Spaanse soldaten. Want die stonden natuurlijk niet in de officiële verslagen. En wat hij niet kon vertellen, heeft Lalami nu wel gedaan. Al zigzaggend tussen de feiten door heeft ze er een glorieus verhaal over Estebanico van gemaakt, waarbij de Spanjaarden als geldwolven worden neergezet, maar Estebanico en de indianen als spiritueel rijke mensen.
Het boek eindigde op de long list voor de Booker Prize en short list voor de Pulitzer Prize in 2015. Ik ben niet zo van de avonturenromans – dit is er duidelijk een. Maar als semi-historisch verhaal is het wel interessant. En, dat moet gezegd worden, Lalami heeft een onderhoudende vertelstem, die je zonder meer onderdompelt in een heuse ontdekkingsreis.
Laila Lalami- La Florida (The Moor’s account, vert. Lucie van Rooyen en Inger Limburg, Nieuw Amsterdam 2020
Leeslinks
Geharrewar rond Noordpoolexpedities:
Andrea Barrett – De reis van de Narwhal
Wayne Johnston – De zeevaarder uit New York
Nog meer ontdekkingsreizen per schip:
Christoph Ransmayr – De verschrikkingen van het ijs en de duisternis
Mordecal Richier – Salomon Gursky was hier
Napoleon Baccino Ponce de Léon – Maluco
Over een ontdekkingsreiziger in de Amazone:
David Grann – De verloren stad Z
Over een ontdekkingsreiziger in Afrika:
Ilija Trojanow – De wereldverzamelaar
Arabië ontdekken:
Thorkild Hansen – Het gelukkige Arabië
Over kolonisten en indianen:
Michael Crummey – Rivierdieven
EEN BOEK KOPEN? STEUN DE LOKALE BOEKHANDEL