Keuzes maken
Nederlandse roman over een Iraanse, gevluchte filmmaker.
De beste verhalenvertellers komen uit het Midden-Oosten of Afrika. Daar zijn ze opgegroeid in een duizend-en-één-nacht-vertel-cultuur, of met familieverhalen, die oraal worden doorgegeven. Ze kunnen zich makkelijk los van de werkelijkheid maken en zijn niet te beroerd om hun verhalen te peperen met wat magie.
Kader Abdolah is al bijna een doorgewinterde Nederlander, zolang woont hij na zijn vlucht uit Iran (1988) al in Nederland. De Nederlandse taal beheerst hij inmiddels zo goed, dat hij er al tal van boeken mee heeft geschreven. Voor hem betekende een nieuwe taal ook een nieuw leven, maar zijn verleden zal hij nooit kunnen afschudden, getuigen zijn kleurrijke, warme verhalen.
Het pad van de gele slippers begint met het beheersen van een vreemde taal. Het is een raamvertelling, geschreven door een uit Iran komende schrijver in Nederland (een alter ego van Abdolah). Een sinds kort in Nederland wonende Iraanse filmmaker, Sultan, vraagt hem om uit zijn – in gebrekkig Nederlands geschreven – kladblaadjes een autobiografische roman te destilleren.
De kleine Sultan komt uit een traditionele koopmansfamilie uit Arak, Iran, en vanuit de toren van het kasteel, waar zijn grote familie woont, observeert hij de wereld. Die wordt nog door de Sjah geregeerd, die het land wil moderniseren en er tal van Amerikaanse uitvindingen introduceert, zoals kauwgom.
Op een dag wordt hij naar een maffia-machtige oom in de stad gestuurd, om de wereld beter te leren kennen. Hij ziet hoe het leven er langzaam verandert, tradities in het nauw komen en de revolutie wortels krijgt. Hij wint een fotocamera, ontdekt de kunst van de fotografie en de liefde. Nadat er met de nodige volksoplopen een bioscoop in het stadje werd geopend, gaat zijn aandacht uit naar films. De taferelen doen een beetje denken aan de Frans/Italiaanse film Nuevo Cinema Paradiso, van Giuseppe Tornatore, over een regisseur die terugkeert naar zijn dorp op Sicilië, waar hij zijn liefde voor films opdeed in de eerste bioscoop van het dorp, ook op Sicilië een ingrijpende gebeurtenis.
De Iraanse filmmaker kan later echter niet terug naar zijn geboorteplaats. Hij moest zijn land ontvluchten en zwierf door de wereld, tot hij in Nederland kwam, waar hij eindelijk de rust vond om zich te vestigen op een oude boerderij. Hij gaat op zijn manier terug naar zijn jeugd, door zijn herinneringen op schrift te stellen.
Uiteraard spelen er semi-autobiografische aspecten van Kader Abdolah mee in de talloze onderhoudende verhalen, die Sultan naar boven haalt: over de maffia-oom Hoeshang, het op Amerika gerichte mooie nichtje Akram djoon, de door djinns bezeten Rahmatollah, de gemene zoon van de slager en zijn eigen ouders. Je waant je bijna in het land van Aladdin.
Nederland, waar het verhaal regelmatig naar terugkeert, is een land waar de wolken over het platteland razen, de buien modder en donkerte veroorzaken en de Nederlandse nuchterheid zegeviert. Maar niet in een boek waarvan de wortels uit het Midden-Oosten komen. Hier vinden we een zekere lichtheid van bestaan, poëzie en een beetje magie, zodat dit verhaal over vluchtelingen in Nederland leest als een modern sprookje.
Je eigen keuzes maken, vluchteling zijn en aarden in een nieuw land zijn thema’s in het boek die het verhaal uiterst actueel maken. Maar tegelijkertijd zijn deze thema’s ook tijdloos. En er zijn nog de gele slippers, die als een fraai en origineel detail door het verhaal stappen. Gezien de soms sprookjesachtige inhoud van het verhaal, zouden die niet misstaan in De Efteling, naast het paar dansende Rode Muiltjes.
Hoe beladen de achtergrond van deze roman ook is, Kader Abdolah heeft er een schitterend, lichtvoetig boek van gemaakt en bewijst dat je in het leven moet kiezen. Het geluk kan in kleine dingen steken, zoals in het maken van een paar gele slippers.
Het pad van de gele slippers is een prachtige roman, wiens beelden en verhalen niet snel vergeten zullen worden.
Kader Abdolah – Het pad van de gele slippers, Prometheus 2018
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Spijkerschrift
Vluchtelingen en je plek vinden:
Mohsin Hamid – Exit West
Dromen van je thuisland:
Sholeh Rezazadeh – De wind vindt altijd zijn weg
Jessica Soffer – Als de abrikozen morgen bloeien
Mooie jeugdverhalen in de schaduw van oorlog:
Quais Akbar Omar – Het fort met de zeven torens
Dromen en vluchten:
Gina B. Nahai – Het noodlotskind