Saaie kost
6 autobiografische verhalen van de Amerikaanse auteur van De correcties.
De correcties wordt wel een van de beste Amerikaanse romans van de laatste eeuw genoemd. De perfectie, maar vooral de humor en de dialogen, van het verhaal over een middenstandsgezin uit het midden van Amerika, sloeg in als een bom. Fans zullen dan ook misschien willen weten wie Jonathan Franzen is.
Jonathan Franzen had niet zo’n nauwe band met zijn ouders, getuige het eerste verhaal Huis te koop waarin hij het huis van zijn overleden moeder moet verkopen. In een ander verhaal kunnen we lezen over zijn twee oudere broers, waarvan vooral Tom, de broer die van huis wegliep, zijn lichtende voorbeeld was. En over Franzen’s jeugdliefde voor de strips van de Peanuts.
Franzen vertelt verder over hoe hij zich voelde in de jeugdclub van de congregationalistische kerk, waarin we de 60er jaren zien oplichten, alhoewel de levendige hippiebeweging heel ver af stond van Webster Groves, waar Franzen opgroeide. Hij vertelt uitgebreid over hoe hij op de middelbare school met vrienden een autoband over een vlaggenmast probeerde te krijgen.
Hij doet zijn liefde voor Duitse les uit de doeken en een verhandeling over K., de hoofdpersoon uit Het proces van Kafka. In het laatste verhaal probeert hij een verband te leggen tussen zijn mislukte huwelijk, een beetje ecologische geschiedenis van Amerika en zijn passie voor vogels kijken.
Of de fans aan hun trekken komen dankzij deze 6 verhalen die gebundeld zijn onder de naam De onbehaaglijkheidsfactor, dat is maar de vraag. De verhalen waarop literair gezien niets aan te merken valt, behalve dat ze nergens toe leiden, zijn behoorlijk saai. Een middelmatige saaiheid die ook werd toegeschreven aan de familie Lambert, de sterren in De correcties.
De grote kracht van Jonathan Franzen was dat hij deze saaiheid zo subliem wist te verpakken, dat je niet kon stoppen met lezen. Iedereen prees deze Amerikaanse schrijver de hemel in en er werd vol smart uitgekeken naar een waardige opvolger.
In Nederland werd vervolgens de voorloper van De correcties uitgebracht: Schokgolven. Deze roman was veel minder groots. Het waren vingeroefeningen voor Franzen’s grote doorbraak.
De onbehaaglijkheidsfactor, hoe spannend de titel ook klinkt, maakt de lezer juist onbehaaglijk. De verhalen gaan over een saaie jeugd die beslist niet uitlegt hoe het komt dat Jonathan Franzen zo’n geweldige roman heeft kunnen schrijven. Het sarcasme en de zelfkritiek ontbreken totaal. Waar is die sprankelende humoristische schrijfstijl gebleven? En waarom moeten we lezen dat Jonathan Franzen zo aarzelend door het leven gaat? Als hij al zelf neerkijkt op zijn van glitter gespeende jeugd, waarom er dan de lezer mee opschepen? Tenzij je van een saai onderwerp een wervelend boek maakt. Wat hij deed in De correcties. Maar deze kunst heeft hij niet kunnen toepassen op verhalen uit zijn eigen leven.
Jonathan Franzen – De onbehaaglijkheidsfactor (The Discomfort Zone, vert. Wim Scherpenisse), Prometheus, 2006
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Kruispunt
Vrijheid
Schokgolven
De correcties
Autobiografische boeken