Hoe de beelden vielen
Romantisch Amerikaans boek met wetenschap en geschiedenis in de Stille Oceaan.
Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog werd een beslissende slag toegebracht aan de Duitse vloot, toen de Engelsen de laatste schepen van de Duits Zuid Amerikaanse vloot bij de Falkland Eilanden aan barrels schoten. Wat heeft generaal graaf Von Spee ertoe gebracht zijn fatale fout te maken?
In 1912 neemt Elsa Pendleton per brief afscheid van haar geliefde Max. Haar vader is overleden en daarom heeft ze haar baantje als gouvernante op moeten zeggen om voor haar licht geestelijk gehandicapte zusje Alice te gaan zorgen. Een vriend van haar vader, de wetenschapper Edward Beazley, heeft haar ten huwelijk gevraagd en dat zag ze als haar enige uitweg voor een betere toekomst. Op voorwaarden dat ook Alice deel mag uitmaken van het jonge gezin, heeft ze het huwelijk geaccepteerd. Wanneer Edward haar en Alice voorstelt om op wetenschappelijke expeditie te gaan naar het Paaseiland in Zuid-Amerika, is ze in de wolken: dit had ze altijd gewild.
In 1973 vliegt de biogeologe Greer Farraday naar het Paaseiland om een pollenonderzoek te doen. Het eiland ligt geïsoleerd midden in de oceaan, waardoor het een zeer interessant onderzoeksgebied is en ook het boomloze landschap vormt een mysterieus vraagstuk. Greer neemt haar intrek in het pension van Hotia in Rapa Nui, installeert haar laboratorium en maakt kennis met Vicenzo Portales, een Chileense wetenschapper die probeert de op het eiland gevonden hieroglief-achtige taal, rongorongo, te ontcijferen.
Roman over een biogeologe op het Paaseiland. Er zijn drie lagen in het verhaal: die van de biogeologe Greer Farraday die in 1973 naar het Paaseiland reist, die van Elsa Pendleton die met haar man en zusje rond 1913 naar het Paaseiland reist, en de korte hoofdstukken over de Duitse vloot en generaal Von Spee die in 1914 drie maanden door de Pacific dwaalt omdat hij niet meer terug naar Duitsland kon.
Het verhaal is semi-wetenschappelijk opgezet: veel gepraat over de flora van het Paaseiland, over sporen- en pollenonderzoek in het algemeen, maar ook over de theoriën van Darwin en anderen en dagboekfragmenten van ontdekkingsrezigers zoals van Kapitein Cook en Roggeveen die het Paaseiland ‘ontdekte’.
Aan de ene kant is het een boeiend verhaal wegens zijn verschillende invalshoeken. Er is geschiedenis waaronder de laatste dagen van generaal Von Spee, er zit veel wetenschap in zoals het enigma van de Paaseiland-beelden die iedereen kent en waarom er geen bomen op het eiland zijn en er speelt een spanning van wetenschappelijke expedities. Bovendien is er romantiek: Elsa, die opeens haar ware liefde op het Paaseiland ziet verschijnen, en het verhaal van Greer en haar man en de bijna-liefde tussen haar en Vicenzo.
Zwaktepunten van het boek zijn het te uitgebreide Greer-verhaal – haar jeugd, haar huwelijk en de wetenschappelijke problemen van haar en haar man Thomas Farraday – dat op een moment de bovenhand in de roman krijgt waardoor je je afvraagt wat dat alles met het verhaal op het Paaseiland te maken heeft. En het boek heeft een weliswaar verrassend maar zeer mager einde.
Het is de eerste roman van deze Amerikaanse schrijfster die veel is geprezen om haar verhaal Child of Mine in het tijdschrift ‘Fantasie & Science’. Ik vrees alleen dat ze in deze debuutroman haar romantische gevoelens iets te veel op de loop heeft laten gaan en het einde iets te snel heeft geschreven.
Jammer, want het Paaseiland met zijn zeer tot de verbeelding sprekende grote beelden, de semi-wetenschappelijke taal die heel toegankelijk en interessant is, het kleine historische oorlogsdrama op de achtergrond, vormen de zeer aantrekkelijke onderwerpen van deze roman. Bovendien heeft het goede sfeerzettingen en is het buiten het te uitgebreide ‘Greer-verhaal’ spannend en goed geschreven.
Jennifer Vanderbes – Paaseiland (Easter Island, vert. Nelly C.A. Bakhuizen) Archipel, 2003
Leestips
Een eilandenboek, ook over het Paaseiland:
Paul Theroux – De gelukkige eilanden
Andere roman, deels spelend op het Paaseiland:
Amanda Svensson – Een systeem zo magnifiek dat het verblindt
Nog meer wetenschap in de literatuur:
Susan Orlean – De orchideeëndief
Gavin Menzies – 1421. Het jaar waarin China de Nieuwe Wereld ontdekte
Mark Kurlanski – Zout, een wereldgeschiedenis
Michael Roes – Leeg kwartier, Rub’ Al-Khali