Russische imitatie uit Engeland
Roman over Russische familie tijdens de belegering van Leningrad in 1941.
Anna Levin woont in Leningrad en werkt op een kindercrèche, zodat ze bij haar broertje Kolya kan blijven. Toen hij geboren werd, stierf haar moeder. Nu moet Anna Kolya opvoeden en ze doet het huishouden. Haar vader, die schrijver is, wordt steeds meer gecensureerd, zodat het gezin van haar afhankelijk is.
Het is zomer 1941 en Anna probeert op hun buitenhuisje (dacha) zoveel mogelijk groenten en fruit in te maken, omdat er een voedseltekort is in de stad. Eigenlijk zou ze het liefste tekenen, maar daar heeft ze geen tijd voor. Toch heeft haar vader een tekening van haar naar een vriendin van hem gestuurd, de beroemde Russische actrice Marina Petrovna, die uit de gratie is en teruggetrokken op haar dacha leeft. Ze schrijft meteen terug en nodigt Anna uit om haar portret te tekenen. Anna voelt zich vereerd, maar herinnert zich dat haar moeder Vera geen vriendschap met Marina wilde.
Een paar dagen na Anna’s bezoek aan Marina, is de oorlog met de Duitsers een feit en rukt de vijand op naar Leningrad. Anna, Kolya en hun vader vertrekken zo snel mogelijk naar Leningrad. Heel de bevolking van de belegerde stad wordt ingezet in het graven en bouwen van verstevigingen. Ook Anna zet zich aan het zware werk en probeert door de strenge winter te komen. Het gaat een barre winter worden in belegerd Leningrad.
Dit is inmiddels de negende roman van Helen Dunmore. Ook in haar eerste roman Zennor in Darkness, liet Dunmore een oorlog meespelen. In De belegering is het de 2de Wereldoorlog met de belegering van Leningrad als hoofdthema. De geschiedenis dient als kader voor het verhaal van Anna, die voor haar broertje Kolya en haar vader moet zorgen tijdens de hongerwinter. Maar in tegenstelling tot haar debuutroman, waarin verschillende karakters voor een mooi verhaal zorgden, is er in De belegering alleen Anna die redelijk voorspelbaar is. Hierdoor krijgt de geschiedenis de overhand, terwijl Dunmore niet diep de geschiedenis is ingedoken. Geen cijfers, alleen losse flodders. Ze pretendeert ook niet een historische roman te schrijven, maar omdat haar eigen verhaal haast romantisch is, is de verhouding een beetje zoek.
Anna Levin is een normale vrouw die zal zorgen dat haar kleine broertje zal overleven en hierin wordt ze steeds roekelozer. Haar vriendschap met haar reddende engel Evgenia is mooi, maar ontoereikend voor een boeiend verhaal. Er zit geen power in Anna, ook al doet ze af en toe heldhaftige dingen zoals de gevaarlijke tochten door de stad, of het weggeven van suiker aan haar buurvrouw, of het in huis nemen van Marina.
Misschien dat Dunmore iets te automatisch is gaan schrijven (sinds 1993 elk jaar een nieuwe roman). Haar stijl blijft mooi, maar misschien te mooi voor het schrijven over het Russische volk en een hongerwinter.
Ik denk dat de Belegering van Leningrad een te zwaar onderwerp is om die zomaar als kader te gebruiken. En dan kun je met Russische literatuur, namen, en woorden gooien, maar daardoor creëer je nog geen ziel of Russische sfeer.
Nogmaals, Dunmore kan mooi schrijven, maar dit onderwerp is misschien te hoog gegrepen zodat het niet zo geloofwaardig of verrassend overkomt. Blijft over een soort ver-romantisering van een hongerwinter die zich overal kan hebben afgespeeld.
Voor de mensen die even lekker willen wegduiken in een Russische roman die niet Russisch is. Voor de fans van Dunmore, een misschien te soft maar mooi geschreven boek.
Helen Dunmore – De belegering (The siege, vert. Edith van Dijk), De Geus, 2003
Van dezelfde schrijfster:
Dochter van één nacht
De schimmen van Zennor
Over de belegering van Malta in hetzelfde jaar:
Nicholas Rinaldi – De jukebox-koningin van Malta
Russische klassiekers en de oorlog:
Boris Pasternak – Dokter Zjivago
Leo Tolstoj – Oorlog en vrede