O la la, La France
Twee van de vier romans over een vrije vrouw in Frankrijk begin twintigste eeuw.
Veel mensen hebben de naam wel eens gehoord van de Franse schrijfster Colette (1873 – 1954). Colette is haar achternaam die ze als schrijversnaam hanteerde, haar voornamen Sidonie-Gabrielle weglatend. Een slimme zet: de makkelijk te onthouden naam Colette is een begrip geworden in Frankrijk.
Staatsbegrafenis
Wie een foto van deze Franse dame ziet, raakt meteen geïntrigeerd: ze heeft de uitstraling van een femme fatale. Haar vele boeken gaan dan ook over alle facetten van de liefde, van verliefdheid, jaloersheid tot scheiding. Haar diverse relaties met zowel mannen als vrouwen gaven haar genoeg stof tot schrijven. Ook al zijn haar onderwerpen frivool en luchtig, als schrijfster viel haar de eer te beurt om te worden opgenomen in de Académie Goncourt, die de jaarlijkse Prix Goncourt uitreikt, de grootste literaire prijs van Frankrijk. Ze was ook de eerste Franse schrijfster die een staatsbegrafenis kreeg, toen ze in 1954 stierf.
Ik twijfelde of ik werk van haar wilde lezen. Ik had haar naam altijd met meidenliteratuur geassocieerd, maar deze zomer besloot ik toch maar eens in Colette’s oeuvre te duiken, te meer omdat uitgeverij Van Maaskant Haun haar eerste boeken, de vierdelige Claudine-serie, in een nieuwe vertaling heeft uitgegeven, ter ere van het feit dat het in 2023 150 jaar geleden was dat Colette werd geboren.
Ondeugend, stout en vol passie
De boeken zijn geschreven in dagboekvorm en bevatten talloze autobiografische gegevens. In Claudine op school maken we kennis met het leven op de plattelandsschool van Montigny-en-Fresnois in de Bourgogne. Claudine is een 15-jarige tiener, die weet wat ze wil en stevig in haar schoenen staat. Ondeugend, stout en vol passie wat betreft de liefde overrompelt ze je met haar brutaliteit. Claudine zit in haar examenjaar en ergert zich soms aan de boerentrienen die de meeste schooltafels bemannen. Ze kijkt wat minder neer op haar vriendinnen, zoals Lange Anaïs die kil en verdorven is, maar wel vol grappen zit, of de domme maar de o zo vrolijke Marie, of de onnozele en achterbakse tweeling Jaubert en dan was er nog Luce, die om zowel slaag als liefkozingen vroeg.
Claudine valt voor de nieuwe juf Amée, die ze echter moet afstaan aan de directrice Sergent. Dat laat Claudine niet zomaar passeren en ze groeit uit tot een heuse spion om de twee vrouwen waar dan ook te betrappen op onbetamelijke handelingen. Bovendien begint ze een soort haat-liefde vriendschap met Luce, het zusje van Amée die ook opeens op school verschijnt. Tussendoor wordt ze ook nog eens belaagd door de schoolinspecteur, die in onze tijd nooit was weggekomen met zijn zoetgevooisde woorden. Maar Claudine wordt alleen maar vrolijk en onbekommerd van alle aandacht die ze krijgt. Ze heeft de grootste lol met haar vriendinnen over alle escapades en zo dansen de meiden naar het eindexamen.
Parijs
Claudines moeder is al een tijd geleden gestorven, dus heeft ze alleen nog haar vader, een professor die slakken bestudeerd. Hij is daarmee zo druk dat hij zich nauwelijks bekommert om Claudine, die daar handig gebruik van weet te maken. Ook wanneer ze hem volgt naar Parijs in het tweede deel van de vierdelige serie, Claudine in Parijs, geniet ze als jong meisje een grote vrijheid. In het begin is ze niet onder de indruk van de ‘vieze en drukke’ stad en mist ze de natuur. Maar wanneer ze via een tante in het sociale leven wordt geïntroduceerd en haar neefje Marcel leert kennen, begint ze plezier te krijgen in de soirées en maakt ook kennis met het theater. En met de vader van Marcel.
Claudine is vooral in het eerste boek een behoorlijke wildebras: brutaal, maar ook beminnelijk, ook al lijkt ze niet altijd aardig tegen haar vriendinnen. In Parijs raakt ze die wilde haren een beetje kwijt. Maar dan beginnen de hormonen, die in het eerste boek als bij een tiener wat rondfladderden, serieus te rommelen en steekt af en toe een korte wanhoop de kop op over wat ze aanmoet met haar amoureuze gevoelens. Maar ze blijft speels commentaar geven op haar omgeving, op Marcel en zijn liefde voor een vriendje, de gasten bij haar tante en op Luce, die ze in de stad is tegengekomen.
Schandalen
De Claudine-serie stond aan het begin van Colette’s schrijverscarrière. Ze was toen getrouwd met haar eerste man ‘Willy’, schrijver, journalist en muziekrecensent, die meteen het talent in haar herkende. Hij zette haar aan het schrijven, letterlijk en figuurlijk zelfs, wanneer hij haar opsloot in een kamer zodat ze wel moest schrijven. Hij stuurde de inhoud wat bij en gaf vooral de pikante scènes voorrang, een neus hebbend voor commercieel succes. Tenslotte gaf hij de boeken onder eigen naam uit. Claudine op school veroorzaakte schandalen en ongehoorde verkoopcijfers, waarna hij haast maakte Colette uit te buiten voor nog meer boeken. Hun huwelijk strandde door vreemdgaan en ruzies over de rechten van de boeken.
Die heerlijk gekke Claudine trekt je een oude wereld in, waar het belangrijk was een goed huwelijk te sluiten. Claudine kwam van het platteland, maar in Parijs leert ze al snel de stadse manieren en leert ze haar wilde streken wat te temmen. De meeste vriendinnen blijven achter op het platteland, trouwen de eerste de beste, krijgen kinderen of blijven op de boerderij. Claudine echter ruikt de vrijheid, schudt het simpele landleven af en begeeft zich in de wereld van intriges rondom de liefde.
De puriteinse Eline Vere
Terwijl in Nederland de puriteinse roman Eline Vere van Louis Couperus hoge ogen gooide in de literaire wereld, raakte Frankrijk verslingerd aan de ondeugende Claudine en haar uitspattingen. Had Couperus maar een beetje die heerlijke swing van Colette gehad, zich niets aantrekkend van heersende normen en waarden. Colette speelt ermee, terwijl je bij Couperus voelt dat hij wel een loopje zou willen nemen met dat stijve gedoe, maar het toch niet durft.
Fraaie zedenschetsen
Ondanks dat begin twintigste eeuw MeToo nog niet bestond, noch de LHBT gemeenschappen, sloten de Fransen Colette met haar kritiek op opdringerige mannen, vreemdgaan en homoseksuele liefdes massaal in hun hart. Van schrijfster over een brutale puber, groeide ze uit tot een kroniekschrijfster van de zielenroerselen. In Frankrijk, waar liefdesperikelen nu eenmaal hele bevolkingsgroepen bezighouden. Het zijn fraaie zedenschetsen uit de tijd dat de provocerende dans cancan na de nodige schandalen langzaam geaccepteerd werd. Vier delen Claudine staan garant voor een kleine, ontspannen vakantie in Frankrijk. Ook dankzij Colette’s onbevangen schrijfstijl waren de eerste twee delen een prettige, ondeugende verrassing.
Colette – Claudine op school en Claudine in Parijs, (Claudine à l’école, Claudine Paris, vert. Gerda Baardman), Van Maaskant Haun 2024
Leestips
Van dezelfde serie:
Claudine getrouwd
Claudine vertrekt
Frankrijk en de liefde:
Nicolas Mathieu – De uitzichtlozen
Pierre Michon – Het stroomdal van de Beune
Franse erotisch getinte literatuur:
Catherine Millet – Het seksuele leven van Catherine M.
Benoite Groult – Zout op mijn huid
Pauline Reage – L’histoire d’O
Marquis de Sade – Justine
Een puber in Italië:
Ginevra Lamberti – Iedereen slaapt in de vallei
Jeugd en liefde in Finland:
Pirrko Saisio – De Helsinki-trilogie