Als woorden kunnen doden…
Zwarte humorvolle Amerikaanse roman over een kinderliedje dat kan doden.
Journalist Carl Streator onderzoekt voor zijn artikelen over wiegedood het overlijden van verschillende baby’s. Hij komt tot een verrassende conclusie: Het boek ‘Versjes en rijmpjes van over de hele wereld’ is de boosdoener en wel het Afrikaanse liedje op pagina 27. Bovendien komt hij bij zijn onderzoek meerdere malen de naam van een makelaarster tegen: Helen Hoover Boyle, een hooggehakte dame in kleurige mantelpakjes, omhangen met slierten vol kostbare sieraden, die handelt in spookhuizen.
De twee, die allebei kind en partner verloren hebben aan het wiegeliedje, besluiten alle exemplaren van het boek op te sporen om het te vernietigen. Op hun queeste worden ze vergezeld van Helen’s secretaresse Mona en haar vriendje Oester.
Stel dat woorden konden doden… Deze zin heeft de Amerikaanse auteur Chuck Palahniuk waar gemaakt in zijn nieuwste boek Wiegelied. In zijn verhaal is het slechts een wiegeliedje dat kan doden. Maar stel dat taal kan doden, dan komt de wereld op zijn kop, dan kun je niet zomaar meer internet opgaan, de disco in, de radio en televisie aan. Dan moet je met oorkleppen door het leven, dan wordt iedereen bang voor geluid, dan treedt de stilte in, dan geraakt de maatschappij weer in een soort nieuwe Middeleeuwen.
Het is een mooie, fantasievolle gedachte, want hoe lawaaierig is onze maatschappij? Palahniuk laat ons met veel humor zien hoeveel lawaai we produceren. Bijzonder vermakelijk en herkenbaar zijn de scènes wanneer hij thuis of bij iemand anders in een appartement is: de buren doen er alles aan om te zorgen dat een huis geen stiltegebied kan zijn. Het zijn herrie-oholics en stilte-foben.
Het hoofdthema van het boek is echter de macht in de maatschappij. Niet alleen van politici, maar vooral van de grote bedrijven, het geld en tenslotte ook de machtslust van de kleine man: komt er macht in zicht dan is zelfs de grootste milieu-activist niet meer te stuiten.
De enige die hier niet aan ten onder lijkt te gaan is de hoofdpersoon en verteller uit Wiegelied: journalist Carl Streator. Als hij ontdekt dat hij door het wiegeliedje uit te spreken, of door er zelfs maar aan te denken, de macht tot doden heeft, besluit hij dat een zo gevaarlijk wapen vernietigd moet worden.
Makelaarster Helen Hoover Boyle kent deze kracht al veel langer dan Streater. Ook zij is van mening dat het wiegelied vernietigd moet worden, maar dan vertelt ze er niet bij welke dubbele agenda ze er op na houdt. Zij gebruikt het wiegelied op lucratieve wijze om een kostbare sieraden- en edelstenencollectie aan te leggen. Voor haar betekenen die mooie stenen macht.
Helen is een van die duur geklede vrouwen waarmee de zakenwereld vol zit. Haar secretaresse Mona echter heeft meer weg van Bubbles, de secretaresse uit de Engelse tv-serie Absolutely Fabulous. Misschien niet zo naïef, maar wel totaal uit de toon. Mona is alleen maar geïnteresseerd in de magie van oude culturen en hun amuletten. Toverspreuken, heksenboeken, totems. Ook zij speelt een dubbelrol, want stel dat in het ultieme boek waaruit het wiegelied komt (Grimoire) formules te vinden zijn om te kunnen vliegen, om je onzichtbaar te maken, om de doden weer levend te maken…
Misschien wel de meest onderhoudende persoon uit deze roman is haar vriendje Oester. Deze eco-punk blijft ons het gehele verhaal maar aan de kop zeuren over hoe we de wereld met z’n allen naar de kloten helpen. Zijn manier van geld verdienen is bijzonder vermakelijk. Hij is de stem die tegen de macht predikt. Tegen de consumptiemaatschappij vooral. Als hij eenmaal de Grimoire in handen kan krijgen, wat zal hij dan met de maatschappij gaan doen? Ook dat beschrijft Palahniuk in zijn zwarte komedie.
De zompige ziekenbroeder Nash heeft een kleine sleutelrol en is het voorbeeld van een dom iemand die macht maar wat al te graag misbruikt.
Het verhaal schuwt geen doden, noch macabere scènes. Het is een zwart verhaal van een schrijver die keer op keer lucratieve maatschappijkritiek levert tussen de regels door. Palahniuk leerde je in zijn vorige roman Stikken al hoe je een individuele revolutie kon starten door net te doen of je stikte midden in een druk restaurant. In deze roman weer wat foefjes hoe je je kunt afzetten tegen de maatschappij.
Palahnik’s zwarte humor is vergezeld van een zeer onderhoudend taalgebruik en mantra-achtige herhalingen die steeds meer aan kracht winnen.
Chuck Palahniuk werd bekend door David Finchers verfilming van zijn boek Fight Club, waarin sterren zoals Brad Pitt en Edward Norton schitterden. Het bracht hem een cultstatus die hij met Stikken in ere hield. Met Wiegelied bewijst hij dat hij niet alleen een cultschrijver is met onderwerpen zoals burgerlijke ongehoorzaamheid of onderwerpen die taboe zijn, maar ook dat hij een toonaangevende meester is in de zwarte humor. Wiegelied is een bijzonder grappig en origineel boek waarin je al lezende al het lawaai om je heen zult vergeten.
Chuck Palahniuk – Wiegelied (Lullaby, vert. Jos den Bekker) De Geus, 2004
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Fight Club
Dagboek, een roman
Stikken
Rant
Snuff
Pygmee
Maatschappijkritische boeken:
David Mitchell – Wolkenatlas
DBC Pierre – Vernon God Little