De lokkende roep van de piano
Kleine maar mooie roman over Russische man die door pianospel wordt verraden.
Terwijl er buiten in de Siberische nacht een sneeuwstorm woedt, doolt een reiziger onrustig rond op een station waar velen met hem op de uitgevallen treinen wachten. De mensen berusten in hun lot en de meesten slapen. Wanneer door het gesnurk heen enkele pianotonen de reiziger bereiken, haast hij zich om de bron van deze muziek te vinden. In een opslagplaats vindt hij een huilende pianist, wiens verhaal hij tenslotte aanhoort tijdens de reis naar Moskou in een trein die na enkele uren de reizigers uit het kille klimaat van Siberië bevrijdt.
Alexeï Berg zou zijn eerste pianoconcert op 24 mei 1941 spelen in een cultuurzaaltje van een Moskouse fabriek. Maar twee dagen voor het concert attendeert een buurman hem erop dat hij beter niet naar huis kan gaan. Daar vangt het verhaal aan van een man die de oorlog in ging onder de naam van een ander, die op zijn handen eelt en littekens kreeg als had hij nog nooit de elegante toetsen van een piano aangeraakt en wiens eerste concert hem een tienjarige verbanning naar Siberië opleverde.
Mooi en triest verhaal van een homo sovieticus, zoals de reiziger en verteller zijn geduldig wachtende medereizigers noemt op de eerste bladzijden van deze roman. Een raamvertelling waarin het trieste lot uit de doeken wordt gedaan van een van de vele slachtoffers van het Russische regime tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Een pianist die de muziek hoopte kwijt te raken in het oorlogsgeweld, maar die zijn muziek niet langer kon verbergen.
Andreï Makine, zelf afkomstig uit Siberië maar sinds de jaren 1980 in Frankrijk wonende, raakt niet uitgeschreven over zijn land waar hij de Franse taal voor het eerst leerde van zijn grootmoeder. Alle waanzin en trieste gebeurtenissen van dit eens zo machtige land reiken hem keer op keer weer een thema aan voor een nieuw boek. De ene keer gaat het over generaties die de oorlogsgekte en de regimes bijna of niet overleven (Requiem voor Rusland), dan weer over het leven van een Russische vluchtelinge in Frankrijk (De misdaad van Olga Arbélina).
De muziek van een leven is, zoals de titel al aangeeft, het verhaal van één man die zijn leven zag veranderen door het regime en vervolgens door de oorlog. Net zoals in Requiem voor Rusland stoeit Makine hierin weer met het thema van de identiteit: een mens kan verloren gaan, maar zijn ziel nooit. Hoe goed de uit Moskou komende Alexeï Berg ook zijn best doet voor een jongen door te gaan uit een ver afgelegen boerendorp, eerst is het bijna zijn autorijden, maar later is het zijn pianospel dat hem verraadt. Ook al is Andreï Makine Fransman geworden en is zijn schrijftaal ook in de taal van Gustave Flaubert, wederom bekruipt je die Russische droefheid die zo vaak in hun muziek doorklinkt, maar dit keer is het Makine die van zijn verhaal een muziekstuk heeft gemaakt en zijn Russische hart weer laat spreken. Zijn prachtige vertelling kluistert je aan het boek en laat je pas zuchten als je op de laatste bladzijde bent. Makine blijft een meesterverteller, vooral wanneer het de geschiedenis van zijn Rusland betreft.
Andreï Makine – De muziek van een leven (La musique d’une vie, vert. Jan Versteeg), De Geus, 2002
Leestips
Van dezelfde auteur:
De aarde en de hemel van Jacques Dorme
Requiem voor Rusland
De misdaad van Olga Arbélina
Oorlog en muziek:
Akira Mizubayashi – Versplinterde ziel
Hoe muziek te beschrijven:
Riku Onda – Honingbijen en donder in de verte
Siberië en piano’s:
Sophy Roberts – De verdwenen piano’s van Siberië
Nog een boek over een soldaat die van identiteit wisselt:
Ignacio Padilla – Amphitryon
Over een jongen die als vluchtende soldaat in Rusland kwam:
John Wray – De slaap van de rechterhand