Het leven van Franz Biberkopf
Duitse grote-stadsroman over een man die goed wil zijn, maar toch slecht terecht komt.
Franz Biberkopf komt uit de gevangenis en wil zijn leven beteren. Hij stuit echter op een veranderend Duitsland waar Hitler staat te trappelen om de macht over te nemen en het nazisme in opkomst is. Daar is zelfs geen Biberkopf tegen bestand.
Prachtig melodrama van de van joodse afkomst Duitse schrijver Alfred Döblin (1898 – 1957). Berlin-Alexanderplatz kwam in 1929 uit, maar werd al 4 jaar later in de ban gedaan of verbrand, hetzelfde jaar dat Döblin het land verliet. Het boek werd echter pas goed bekend na de verfilming van Rainer Werner Fassbinder die in 1979 onder dezelfde titel het verhaal op celluloid vastlegde, een film die 16 uur duurde. De acteurs Günter Lamprecht en Hanna Schygulla kregen grote bekendheid dankzij deze film die in verschillende landen als serie op tv werd vertoond.
Berlin-Alexanderplatz luidde net als Het Proces van Franz Kafka de moderne Duitse literatuur in. De verschillende stijlen die Döblin in zijn grote stadsroman – zoals dit boek ook wel wordt genoemd – gebruikt, de veelvuldigheid van verschillende manieren om het leven in het Berlijn van die tijd te beschrijven zoals krantenartikelen, reclameteksten, zelfbeschouwingen en filosofieën, maken het drama rond de anti-held uit Berlin-Alexanderplatz tot een onvergetelijke roman over de vooroorlogse Duitse hoofdstad en geven Franz Bibikopf een plaats in de wereld van bekende literaire romanfiguren.
Het is een boek dat de tekortkomingen van Duitsland laat zien in de tijd voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog: de armoede en hypocrisie, de steeds groter wordende decadentie en de intrede van de economische crisis. Het zijn deze factoren die de ondergang van Franz Biberkopf teweeg brengen, een man die geen kans kreeg om een goed mens te worden.
Alfred Döblin is een veelzijdige schrijver die volgens critici moeilijk te definiëren is. Hij werd zowel een anarchist, socialist, individualist als een expressionist genoemd, hoewel hij ook een van de voorlopers van de stroming ‘Nieuwe zakelijkheid’ was. Hij deed een medische studie en was gespecialiseerd in neurologie en psychiatrie. Hij begon al vroeg met schrijven maar zijn eerste boeken werden pas vanaf 1911 gepubliceerd. In 1910 richtte hij met Herwarth Walden and Lothar Schreyer het avant-gardistische literaire blad Der Sturm op. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg de expressionistische stroming langzaam vorm waarin vele schrijvers (waaronder Franz Kafka) hun geluk probeerden. De meesten waren politiek en sociaal geëngageerd en waren tegen de oorlog. Na de oorlog publiceerde Döblin journalistieke stukken die tegen de Weimar-Republiek waren gekant. In 1928 kwam hij in contact met Bertold Brecht en Heinrich Mann. In 1933 vluchtte Döblin via Zwitserland naar Parijs en later naar Amerika, om na de Tweede Wereldoorlog weer terug te keren naar Duitsland.
Alfred Döblin schreef veel boeken zoals Die Ermordung einer Butterblume und andere Erzählungen (1913), Die Drei Sprünge des Wang-lun (1915) en November 1918 (1918). Naast romans schreef hij een groot aantal artikelen en zette hij zich in voor literaire instituten en bladen. Pas in de jaren ’80 kreeg Döblin veelzijdige bekendheid dankzij de film van Fassbinder en geldt Berlin-Alexanderplatz nog steeds als zijn bekendste roman.
Alfred Döblin – Berlin–Alexanderplatz ( Berlin–Alexanderplatz, vert. Hans Driessen), Wereldbibliotheek
Leeslinks:
Crisis in Berlijn:
Erich Kärstner – Naar de haaien
Amusement tot in de dood…
Charles Lewinsky – Terugkeer ongewenst
Over de Duitse moraal:
Rudolf Lorenzen – Allesbehalve een held
Nir Baram – Goede mensen
Van een tijdgenoot:
Franz Kafka – Het slot
De Ierse voorloper van Berlin-Alexanderplatz:
James Joyce – Ulysses