De gelukkige slapers
Frans/Egyptische roman over een familie die slapen tot kunst heeft verheven.
Alexandre le Bienheureux is een Franse film uit 1968 van Yves Robert, waarin een man, die het liefst de hele dag zou willen flierefluiten, door zijn vrouw als boerenknecht wordt afgebeuld. Zodra zijn vrouw omkomt bij een ongeluk, duikt hij zijn bed in om daar voorlopig niet uit te komen. Het is een heerlijke komedie waarin de draak wordt gestoken met luiheid en slapen.
De luiaards in de vruchtbare vallei was toen allang uitgekomen (1948) en hier wordt juist niet de de slaap op de korrel genomen, ook al worden de slaapuren grotesk overdreven. In dit verhaal heeft de slaap een compleet huis met familie overmeesterd: vader Hafiz, oom Mustafa en zonen Galaal, Rafiek en Siraag slapen de hele dag en komen alleen hun bed uit om te eten, wat bereid wordt door Hoda, een ver en jong nichtje die ze in huis dulden om het nodige huishoudwerk te doen.
In het verhaal wordt de vredige slaap echter bedreigd. Vader Hafiz, die zelden zijn kamer uitkomt, heeft besloten tot hertrouwen en hiervoor koppelaarster Hagga Zohra aangesteld. De zonen schrikken, want wanneer er een vrouw in huis komt, zal zij vast en zeker verlangen dat de zonen werk gaan zoeken. Voor de jongste telg, Siraag, is dat eigenlijk juist een geschenk. Hij is nog niet geheel overgeleverd aan de slaap en de momenten dat hij wakker is, gebruikt hij om de buitenwereld te bestuderen, waarbij een verlangen is opgekomen om te werken. Hij bezoekt bijvoorbeeld een fabriek in aanbouw in de buurt, in de hoop daar ooit een baan te kunnen krijgen. Wanneer hij een jonge zwerver tegenkomt, die leeft van de verkoop van vogeltjes, die hij uit de lucht schiet met een katapult, weet hij zeker dat hij de slaap wil afzweren om een ‘normaal’ mens te worden, met de nodige avonturen die bij het leven passen.
Rafiek echter heeft een grote liefde laten schieten om rustig te kunnen slapen. Hij weet welke verderfelijke invloed een vrouw kan hebben op hun gelukzalige leventje en heeft zich voorgenomen om Hagga Zohra het huis uit te gooien, zodra hij haar ziet. Galaal, die volgens de buurt zelfs dagen achtereen kan slapen, trekt maar nauwelijks de maaltijden, laat staan dat hij in actie kan komen.
De weldadige kunst van slapen wordt hier gepropageerd als het ultieme geluk en wie denkt dat dit een parodie is, heeft het mis. Om dit fraaie verhaaltje niet verkeerd te interpreteren moet je eigenlijk weten dat de in Parijs wonende Egyptische schrijver Albert Cossery een voorstander was van zo weinig mogelijk doen en wat je deed, met de grootst mogelijke concentratie. Hij deed er dan ook 60 jaar over om 7 romans te schrijven en één dichtbundel. Opgegroeid in een familie in Caïro, die leefde van een erfenis, hoefde geen van de familieleden te werken. Het tweede deel van zijn leven woonde Cossery in een hotel in Parijs, waar hij tot de middag sliep, waarna hij naar een café ging om daar al observerend en filosoferend de dag uit te zitten. Cossery heeft wel eens toegegeven dat de familie uit De luiaards in de vruchtbare vallei gebaseerd is op zijn eigen jeugd.
Cossery werd vrienden met Albert Camus en Lawrence Durrell, werd aanbeden door Henry Miller en het hotel waar hij in Parijs woonde was Hôtel la Louisiana, berucht dankzij legio spraakmakende kunstenaars en schrijvers die er tijdelijk een kamer bewoonden, zoals Jean Paul Sartre, Salvador Dali, Alberto Giacometti en ga zo maar door. Hij bevond zich tussen mensen die nieuwe stromingen in kunst en literatuur teweeg brachten. Zijn liefde voor het nietsdoen wist hij te onderbouwen in zijn boeken, maar zijn gelukzalige luiheid is nooit echt aangeslagen. Toch moeten we dankbaar zijn dat zijn werk is herontdekt. Al in 2019 bracht uitgeverij Jurgen Maas Grote dieven kleine dieven uit (Les Couleurs de l’infamie, Cossery’s laatste roman uit 1999), nog zo’n juweeltje waarin Cossery zijn meningen etaleert over de uitbuitende machthebbers. De luiaards in de vruchtbare vallei is een fraai, recht door zee verhaal, over hoe simpel het leven zou kunnen zijn, maar toch nooit is.
Albert Cossery – De luiaards in de vruchtbare vallei (Les fainéants dans la vallée fertile, vert. Mirjam de Veth), Jurgen Maas 2020
Leeslinks
Een opnieuw uitgegeven roman uit 1939 over wachten:
Dino Buzatti – De woestijn van de Tartaren
Van vrienden:
Lawrence Durrell – The Alexandria quartet
Albert Camus – De vreemdeling
Een sprekende ezel in een roman uit Marokko:
Mohammed Benzakour – De koning komt
Over een familie die bang is tijdens de slaap te overlijden:
Alessandro Barrico – De jonge bruid