De wereld van de oneindige folteringen
Poëtische roman over de dictatuur.
Mijn opa, de president en de andere dieren is een curieuze roman die een pad volgt door de hel van een dictatuur. ‘De weg van mijn leven’ voert de verteller, ‘een schaap dat de kudde had verlaten’, ‘over de rivier van bekentenissen van anderen’. Zijn weg gaat door een land waar de mensen worden gemarteld omdat ze schuldig zijn bevonden door de president, in welke mate dan ook. Niet alleen de mensen die niet in de president geloofden of hem naar het leven stonden, maar ook zij die een vermeend gevaar voor de president konden zijn, zij die niet in het leger wilden, zij wiens harten te hard klopten voor de president, zij die betalen voor de zonde van anderen, zielen die bevrijd waren van de martelgang door de eeuwigheid, zij die meer van de president houden dan van zichzelf of van de anderen, zij die meer van zichzelf hielden, zij die van de vroegere president hielden, kortom elke denkbare reden om een persoon uit de weg te krijgen.
Op zijn tocht wordt de verteller vergezeld door een oude blinde man, Fanous, die zich laat leiden door fluitspeler Nedjim, wiens fluit uit zichzelf speelt en wiens muziek aan de blinde vertelt wat hij ziet of voelt.
Naast de marteltaferelen waarbij slachtoffers hun verhalen vertellen, keert de verteller ook terug naar taferelen uit zijn jeugd in El Nebbi, het dorpje waar hij als enig kind opgroeide en luisterde naar de verhalen van zijn opa.
Het is een prachtig verteld verhaal in zeer poëtische woorden. Misschien wordt op den lange duur de hellegang wat lang, er komt geen einde aan de krochten van de president waar de hele wereld gemarteld lijkt te worden. De hoogtepunten vormen de jeugdverhalen van de verteller en zijn opa, die curieus, bijzonder vermakelijk en aandoenlijk zijn.
Opa is duidelijk bang voor de president en doet er alles aan om vreemdelingen uit het dorp te weren. Als een soort Don Quichot bestuurt hij het dorp naar gelang zijn grillen. Hij maakt uit wanneer het vrijdag is, de rustdag. Hij vertelt het dorp wat te doen als er een vreemdeling aankomt, hij breekt het dorp af wanneer de president op bezoek komt. Hij trekt een ieder een tand uit zodat niemand verkeerde dingen tegen de president kan zeggen.
Opa geloofde in een leven zonder regering. Daarom had hij ook een dorpje in het Zuiden gesticht, waarvan hij hoopte dat iedereen het zou vergeten. Men wist de naam van het dorpje niet en als men naar El Nebbi vroeg wees oma steevast naar de horizon, waar het El Nebbi dat oma stichtte, ontstond uit de reizigers die door het El Nebbi van opa kwamen.
Ook geloofde opa steevast dat moed geen goede eigenschap is: “Moed is in een bootje met een beetje eten vastgebonden zitten in een rivier die je naar zee brengt”. Opa mijdde het gevaar en wilde een rustig leven met zijn blinde ezel Medan en zijn scheten latende geit Wadi.
De verhalen die hij zijn kleinzoon vertelt over het ontstaan van de wereld, over het land en over de president zijn prachtige sprookjes over een land waar een president het leven naar zijn hand zet.
Al Galidi vluchtte uit Irak en vroeg in 1998 asiel aan in Nederland. In de jaren dat hij procedeerde leerde hij zichzelf Nederlands en begon gedichten te schrijven. Veel gingen over het asielzoekersleven. Later schreef hij columns voor de Leeuwarder Courant, de Gelderlander en voor Onze Wereld. Dagboek van een ezel is een bundeling van deze columns die bij de Arbeiderspers verscheen, waar ook zijn dichtbundel De fiets, de vrouw en de liefde werd gepubliceerd.
Al Galidi heeft zeer beeldend met onze taal leren omgaan. Hij schildert als een groots kunstenaar met woorden zijn gedachten op papier. Ook deze debuutroman is daar weer een bewijs van.
Het boek is uiteraard een aanklacht tegen de dictatuur, maar laat ook zien dat geen mens veilig is voor oorlog en vrijheidsberoving. Want presidenten zijn er overal, hun macht kan hele landen uitroeien, aan een president valt niet te ontkomen.
Het boek heeft humor, is beeldend, is triest, is poëtisch. Maar het zijn bovenal de verhalen over de grootvader en het dorpje El Nebbi die mijn hart hebben gestolen.
Al Galidi – Mijn opa, de president en de andere dieren, De Arbeiderspers, 2004
Leestips
Een andere vluchteling over zijn vader:
Kader Abdolah – Spijkerschrift
Boeken over vluchten uit Iran:
Gina B. Nahai – Het noodlotskind
Fariba Hachtroubi – Oevers van bloed
Over een Chinees dorp dat leeft onder de terreur van machtswellustingen:
Mo Yan – Grote borsten, brede heupen
Over dictatuur:
J.M. Coetzee – Wachten op de barbaren
Over het oude Irak:
Elif Shafak – Er stromen rivieren in de lucht