Russische Sonate
Wit-Russische roman over het pesten van journalisten in Rusland.
Natuurlijk wordt op dit moment elke roman over de Oekraïne of van een Oekraïense schrijver omarmd. Of anti-Russische literatuur. Een Wit-Russische schrijver kan er ook mee door, vooral als hij tegen zijn regime is en een roman heeft geschreven over hoe journalisten in Rusland worden behandeld. Maar voormalig tv-presentator, schrijver en journalist Sasja Filipenko was al in 2021, voordat de oorlog uitbrak in de Oekraïne, toegetreden tot het fonds van de Nederlandse uitgeverij Meridiaan, met zijn bijna satirische roman De ex-zoon. Deze roman gaat over een jongen die tien jaar in coma lag en wakker wordt in zijn Wit-Rusland, dat in al die jaren niets is veranderd, waar Loekasjenko nog steeds zijn wetten dicteert en de hielen likt van Rusland. Filipenko woont nu al jaren in het buitenland omdat zijn kritische werk hem in de problemen bracht in zijn thuisland.
Met zijn tweede in het Nederlands vertaalde roman heeft Filipenko zijn pijlen recht op het hart van Rusland gericht: de roman speelt in het land van Poetin, met in de hoofdrol oligarchen, kleine criminelen, een cellist en journalisten. Een verhaal over corruptie, verval, maffia, degradatie en dodelijk pesten. En over muziek en geluid. Want de vorm van de roman volgt de wetten voor een sonate: expositie, doorwerking, reprise. Met vooral veel ‘rust’ tussen diverse stukken. Het geluid is het wapen waarmee een stelletje criminelen in opdracht van een in het nauw gebrachte oligarch een journalist het land probeert uit te pesten. De journalist, wiens vrouw net een baby heeft gekregen, wordt horendol, maar reageert heftiger als verwacht.
De muziek die de cellist Mark Smyslov van plan is ten gehore te brengen op een belangrijk concert, klinkt pas nadat de broer van de cellist, Lev, hem zijn verhaal heeft verteld over de journalist Anton Kwint. Waarna het leven verder gaat en Lev een nieuwe functie krijgt. Het lijkt wel of we met deze functie in een dystopie belanden, een doorgeschoten maatschappij waar we langzaam naar op weg zijn, ook al heeft dat mijns inziens niets met Rusland te maken.
De toon van het verhaal is licht satirisch met een stapel karikaturen. En het verhaal kent enkele verrassende wendingen. Of de vorm van de sonate nu echt heeft gewerkt, betwijfel ik. Een beetje te gekunsteld, naar mijn mening. Maar het uiteindelijke resultaat mag er zijn: een onderhoudende roman waarin het huidige regime in Rusland weer eens vakkundig door de mangel wordt gehaald.
Sasja Filipenko – Hetze (Vremja, vert. Jan Lodewijk Eshuis) Meridiaan, 2023
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De ex-zoon
Satire op de Oekraïne:
Andej Koerkov – De laatste liefde van de president
Kritiek op Rusland:
Anthony Marra – De tsaar van techno en liefde
Rusland en muziek:
Andreï Makine – De muziek van een leven