Een perfecte huisvrouw
Italiaanse klassieker over een huisvrouw en haar dagboek.
Alba de Céspedes (1911 – 1997) was niet zomaar een schrijfster. Ze was ook radiomaakster en journaliste voor diverse vooraanstaande bladen zoals La Stampa. Feministe in de zin van gelijke rechten voor vrouwen. Ze had een Cubaanse vader, Carlos Manuel de Céspedes, die een internationale diplomaat was en zelfs korte tijd president van Cuba. Hij verleidde haar Romeinse moeder die hierop haar man verliet en scheiding aanvroeg om verder met Carlos door het leven te gaan. Alba heeft het vrijgevochten gevoel dus niet van een vreemde: in die tijd, zeker in het katholieke Italië, was scheiden haast een doodzonde. Alba groeide op bij een tante in Rome, terwijl haar ouders grotendeels in Cuba verbleven.
Alba was een schrijfster in hart en nieren. Waren het geen verhalen dan waren het artikelen of filmscripts. Ze onderhield contact met diverse schrijvers uit die tijd, zoals Alberto Moravia, Elsa Morante en zelfs Simone de Beauvoir. Haar anti-fascisme bracht haar tweemaal in de gevangenis. Haar boeken waarin vrouwen steeds meer hun positie als huisvrouw begonnen te bevragen vonden ook al geen gehoor bij de fascisten, die enkele van haar boeken daarom verboden. Maar Alba schreef door en in 1952 kwam Quaderno proibito uit, het boek dat nu in het Nederlands is vertaald.
In Verboden schrift begint in de jaren ‘50 in de Romeinse wijk Prati een huisvrouw een dagboek bij te houden. Ze wil daarin de dagelijkse beslommeringen vastleggen en hoopt hiermee wat lucht in haar leven te krijgen. Maar al snel raakt ze in de stress, daar ze niet weet waar ze het schrift moet verbergen, te bang dat of haar dochter Mirella, of haar zoon Riccardo, of haar man Michele het zal vinden. Bovendien kan ze enkel de pagina’s vullen wanneer ze alleen is, dus gaat ze steeds later naar bed, om in de nachtelijke uurtjes, wanneer de rest van het gezin naar bed is, heimelijk en in alle rust te kunnen schrijven.
Haar man, die haar steevast ‘Mama’ noemt sinds de geboorte van haar kinderen, heeft niets in de gaten. Die is met zijn eigen sores bezig – hij hoopt rijk te worden met een filmscript – en moet alleen maar lachen wanneer Valerie oppert dat ze een laatje wil hebben dat op slot kan, voor haar persoonlijke paperassen. Ook haar dochter Mireille en zoon moeten om dat voorstel lachen: Mama kan toch moeilijk geheimen voor ze hebben.
Al schrijvende beseft Valerie wat voor een grote sloof ze is geworden: ze houdt haar huishouden piekfijn in orde en draagt ook nog eens bij aan het binnenkomende geld, dankzij een kleine kantoorbaan. Ze houdt van haar gezin, dat is het niet, maar zou toch wel eens wat meer vrijheid willen. Zoals haar dochter Mireille die vrijheid gewoon pakt. Ze komt steeds later thuis en wordt thuisgebracht door een oudere man, waarmee ze duidelijk een verhouding heeft. Wat moet de buurt daarvan denken! Ook zoontjelief krijgt een vriendin, maar op die relatie valt niets aan te merken, ook al vindt Valerie het meisje dodelijk saai.
Door het schrijven in haar dagboek rekt Valerie haar grenzen. Ze probeert haar dochter te begrijpen, ook al is ze het niet eens met haar ‘schandalige’ relatie. Valerie moet zelfs wat inbinden, wanneer ze zich gaandeweg realiseert zich dat de directeur voor wie ze werkt verliefd is op haar en zij de zaterdagen op het werk, wanneer ze daar met z’n tweetjes zijn, niet graag meer wil missen. Zo bouwt zich een kleine spanning op: gaat Valerie eindelijk voor zichzelf kiezen?
Hoe oud de roman ook is, er is veel in te herkennen, zelfs zo’n zeventig jaar later. De sleur in het huishouden, kinderen en hun vrienden, buitenechtelijke relaties, geldzorgen. Valerie heeft ook iets weg van Antonietta, de hoofdrolspeelster uit de film Una giornata particolare (1977, Ettore Scola), gespeeld door Sophia Loren. Over een huisvrouw die een beetje genoeg heeft van haar man, kinderen en de sleur in het huishouden. Wanneer ze een dag alleen thuis is, maakt ze kennis met een buurman. De film wordt tot de hoogtepunten van Sophia Lorens carrière gerekend. Mocht er een film van Verboden schrift met La Loren zijn gemaakt, dan zou ook Valerie groot zijn geworden als huisvrouw, die zich in stilte verzet tegen haar traditionele rol. Of een film van de schrijfster zelf, wiens leven op zich al genoeg stof biedt voor een interessante roman.
Alba de Céspedes – Verboden schrift (Quaderno proibito, vert. Manon Smits), Meridiaan 2022
Leestips
Vechten tegen een traditionele vrouwenrol:
Elena Medel – De wonderen
Leïla Slimani – Mathilda. Het land van de anderen
De jaren 50 in Amerika:
Anne Tyler – Toen we volwassen waren
Richard Yates – Revolutionary road
Een vrouw die alles durft te schrijven:
Charlotte Roche – Schootgebed
Een huisvrouw die te ver doorschiet:
Olivier Adam – Vogelvrij