Laat het geld maar rollen
Zwitserse roman over een schrijver en zijn dementerende moeder.
Hier alweer een geoefend schrijver die zich ontfermt over zijn dementerende moeder. Jesús Carrasco deed dat in zijn recentelijk in het Nederlands vertaalde Terug naar huis op ietwat tamme manier. Christian Kracht laat zijn stijl niet los om over zijn moeder te schrijven. Hij vertelt zijn verhaal met zijn bekende sarcasme en flair. Het is ratelend spervuur dat van de pagina’s spat, de verteller heeft heel wat te melden. Bovendien stijgt de moeder in Eurotrash naar ongekende hoogte: een ideaal romanpersonage. Voor beide boeken geldt echter dat het niet zeker is of het gegeven van de dementerende moeders autobiografisch is.
Kracht heeft zijn moederland Zwitserland altijd al verguisd. In welke roman dan ook. En eigenlijk heeft hij zich ook altijd tegen de rijken en machtigen verzet, ook al komt hij zelf uit een familie die zowel centen als zeggenschap heeft. Hij zal er nooit vanaf komen, hoe ver hij ook reist. Hij heeft de halve wereld al verkend, door er te werken en te wonen, maar zie hier: hij komt weer terug naar het land van de hoge, besneeuwde Alpen.
In dit verhaal reist zijn alter ego terug naar Zürich, daar zijn moeder hem gesommeerd heeft te komen. De oudere vrouw gaat van kliniek naar kliniek, is aan alcohol en pillen verslaafd, wordt regelmatig een tehuis uitgegooid en weet weer helemaal fit op te staan na een kortstondige coma. Niet duidelijk is hoe erg dementerend ze is. Ze heeft in ieder geval een stoma. Ze is niet blij met de weinige aandacht die haar zoon haar schenkt. Hij kan dan wel een eerste roman hebben gepubliceerd, Faserland (wat in werkelijkheid ook Christan Krachts debuutroman was), ze vond het helemaal niets. En zo sputtert de moeder tegen haar zoon, die ook niet op zijn mond is gevallen en eigenlijk zo snel mogelijk weg wil. Hij vecht tegen zijn afkomst, die hij verafschuwt, maar die je nu eenmaal niet zo naast je neer kunt leggen. Zijn moeder wil op reis, het liefst naar Afrika, om zebra’s te zien. En zoontjelief, ach, eigenlijk is hij de beroerdste ook niet. Met een flinke zak geld en een taxi gaan ze op weg.
Het is geen al te lange roadtrip, maar wel een hilarische tocht die ze naar een soort sekte brengt, waarvan moeders denkt dat het een hotel is, ze gaan hoog in de bergen op zoek naar de bloem van Zwitserland, de edelweiss en ze zoeven over snelwegen zonder ooit in Afrika te geraken. De taxichauffeur is een heilige die zo’n stel – een zuipende moeder en een gesjeesde zoon, altijd op het punt om te kibbelen – in zijn auto duldt. De vergoeding is er dan ook naar, want moeders heeft een van haar bankrekeningen geplunderd, met geld verdiend aan de wapenindustrie.
Wat haar zoon haar vooral kwalijk neemt is dat ze geen stelling heeft willen nemen tegen haar fascistische ouders, die nooit spijt hebben betoond. Ook de scheiding met zijn vader heeft ze verkeerd aangepakt: hij is er vandoor gegaan met alle goede kunst en behield zijn huizen aan de Cote d’Azur, het meer van Genève, een chalet in Gstaad en nog wat onderkomens, terwijl moeders achterbleef met kitsch aan de muur.
Kracht schrijft nooit lijvige romans. Hij heeft genoeg aan middelgrote boeken om zijn uitgesproken meningen te verkondigen. In deze roman fulmineert hij tegen oude fascisten die hun leven gewoon hebben voorgezet en geen spijt hebben betuigd, tegen de schijnheilige onschendbaarheid van Zwitserland, tegen de rijke elite, tegen onbetrouwbare hulpen die oudere mensen bestelen, tegen sektes, tegen toeristen en wat al niet meer. Kracht blijft een enfant terrible, dat het heerlijk vindt om tegen de wereld te schreeuwen, terwijl het nooit duidelijk is hoeveel wel of niet is gemeend.
Dit boek wordt ook wel gezien als een vervolg op Kracht’s debuutroman Faserland, uit 1995, waarin hij een roadtrip onderneemt van Duitsland terug naar Zürich. Deze succesvolle roman is nog niet vertaald naar het Nederlands, net zoals de voorganger van Eurotrash, Die Toten, uit 2016. Hopelijk gaat dat nog komen, want Christian Kracht bewijst keer op keer een spraakmakende schrijver te zijn, die zich makkelijk kan meten met zijn Franse evenknie Michel Houellebecq. Misschien literair zelfs nog beter is.
Het is altijd weer een feest om zijn boeken te lezen. En een verrassing, in welke vorm hij zijn ongezouten kritiek heeft gegoten. Ditmaal in een semi-autobiografisch verhaal, ook al weet je bij deze schrijver nooit wat wel en niet is verzonnen. Een heerlijk boek over een korte roadtrip met een dementerende moeder die misschien onbelezen, toch haar zoon met heel wat literaire citaten om de oren slaat. Onderhoudend, dat zeker.
Christian Kracht – Eurotrash (Eurotrash, vert. Peter Claessens), De Arbeiderspers 2021
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Imperium
Ik zal hier zijn bij zonneschijn en schaduw
1979
Over zonen die hun dementerende moeder helpen:
Jesús Carrasco – Terug naar huis
Jeffrey Moore – De geheugenkunstenaars