Een brug te ver
Franse roman over Michelangelo in Constantinopel (Istanbul).
Vertel hun over veldslagen, koningen en olifanten is de pakkende titel van een semi-historische roman over de beroemde Italiaanse kunstenaar Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, meer bekend onder enkel zijn voornaam Michelangelo. De titel is afgeleid van de inleiding van Kipling’s boek Life’s Handicap, waarin de schrijver vertelt over zijn relatie met Gobind, een oude, heilige man in India, met wie hij discussieert over de kunst van het verhalen vertellen. Gobind, ooit zelf een verhalenverteller, raadt Kipling aan om kinderen te vertellen over veldslagen, koningen, paarden, duivels, olifanten en engelen, waarbij hij niet moet vergeten ook over liefde te praten.
Hier is het verhaal van Mathias Enard, die tijdens een onderzoek voor zijn studie Perzisch en Arabisch, op een uitnodiging stuitte van sultan Bayezid de Tweede aan Michelangelo, om naar Constantinopel te komen om het ontwerp te maken voor een brug over de Gouden Hoorn. Er zijn geen harde bewijzen dat Michelangelo daadwerkelijk naar Constantinopel is afgereist en dit verhaal wil er ook geen bewijs van zijn. Het doet er ook helemaal niet toe of deze grote Italiaanse kunstschilder, beeldhouwer, architect en dichter zijn koffer had gepakt om de parel van het middenoosten te gaan aanschouwen: dit is gewoon een prachtig verhaaltje, waardig om door een Sherazade verteld te worden.
Want Michelangelo kijkt zijn ogen uit in de smeltkroes van Constantinopel, waar hij tijdens zijn omzwervingen meestal wordt begeleid door Mesihi van Pristina, een in de geschiedenis bekend staande dichter van het vroege Ottomaanse Rijk. Hij ontdekt in de stad als het ware de Sprookjes van Duizend en één nacht: poëzie, dans, muziek, eten en drinken. Maar hij is ook eenzaam en hunkert naar liefde.
Alleen is het de vraag of hij wel weet wat liefde is. In het verhaal wordt ook het woord gegeven aan een Andalusische zangeres, die weliswaar Michelangelo’s bloed deed koken, maar er niet zeker van was of ze ook zijn hart sneller deed kloppen. En dan is er Mesihi, die naast zijn versregels produceren en letters kalligraferen, het liefst het glas hief in de tavernes, waar hij zowel vertier zocht bij mannen als vrouwen. De Italiaanse kunstenaar die hij van de sultan moest begeleiden, verbijsterde hem eerst met zijn tekentalent en vervolgens werd zijn hart veroverd.
Het verhaal over de brug over de Gouden Hoorn – een ontwerp, decennia eerder gemaakt door Leonardo da Vinci, was afgekeurd – is er eentje van liefde en verraad. En zo heeft Mathias Enard zich keurig aan het advies van Gobind gehouden: vertel ze eerst over veldslagen en koningen, paarden, duivels, olifanten en engelen: de voor Michelangelo betoverende sfeer van een stad die hij niet kende, waarna hij kennis maakte met een liefde die hem bijna fataal zou zijn geworden.
En ook al zijn niet alle details van het verhaal over Michelangelo in Constantinopel waar, dit is tenslotte een verhaal, met mooie woorden aaneengeregen, met een fraaie spanningsopbouw en luchtig als een brug over de Bosporus.
Mathias Enard – Vertel hun over veldslagen, koningen en olifanten (Parle-leur de batailles, de rois et d’éléphants, vert. Katrien Vandenberghe), Arbeiderspers 2011
Leeslinks:
Over een olifant aan het Ottomaanse hof:
Elif Shafak – De stad aan de rand van de hemel