“Verdommese Zorzi Vila’s!”
Italiaanse familiesaga over een boerenfamilie in de Argra Pontino ten tijden van Mussolini.
Het valt niet mee om het boek dicht te slaan en afscheid te nemen van de kleurrijke familie Peruzzi. Hun geschiedenis is gewoon doorgegaan, anders zou een nazaat dit verhaal niet kunnen hebben geschreven. De familiesaga over deze boerenfamilie begint bij de opkomst van het Italiaanse fascisme (is volgens de schrijver zelfs door een Peruzzi uitgevonden) en Benito Mussolini, en het eindigt met de dood van deze Italiaanse leider.
Benito had volgens de familiekroniekschrijver een oogje op zijn grootmoeder laten vallen en het was de kleine kinderen verboden om hiernaar te verwijzen. Kleine kinderen weten echter hoe ze de trom moeten slaan en zo hoorde je regelmatig: “Benito heeft het met oma gedaan”, ook al was dat vragen om een paar stevige meppen van de volwassenen.
De familie had trouwens wel meer van dat soort geheimen. Zo was de man die lange tijd Mussolini’s rechterhand was, Rossoni, een soort familielid van hen, die, sinds het incident met het paard, dapper door de woelige partijgeschiedenis heen de familie trouw bleef. En wie is de schrijver die dit prachtige verhaal heeft opgeschreven, waarin zijn opa en oma en vele ooms en tantes een onvergetelijke rol spelen?
Terwijl Antonio Pennacchi omstandig uitlegt hoe de Pontijnse moerassen werden drooggelegd, en hoe de familie Peruzzi, die uit het noorden van Italië kwam, opeens zo vlak onder Rome een boerderij kreeg, slaat hij onbeschaamd de zijwegen in van de verwarrende Italiaanse politiek waar de ster van Mussolini rijzende was.
En terwijl het verhaal speelt in de eerste helft van de 20ste eeuw, is de schrijver niet te beroerd om ook de hedendaagse politiek erbij te slepen en te voorspellen dat ook Berlusconi geen lang politiek leven meer beschoren is.
Waar eens het rijk lag van moerassen vol malariamuggen en struikrovers waar niemand zich waagde, en waar de oude Romeinen en diverse Pausen hadden gefaald met de drooglegging, kreeg Mussolini het wel voor elkaar om het water te temmen, dankzij pompen en een groot afwateringskanaal. Hier aan dit Mussolinikanaal komt de familie Peruzzi te wonen en terwijl alle familieleden zich storten op de landbouwgrond, houden ze nauwkeurig in de gaten hoe de bouw verloopt van de diverse steden die Mussolini om hen heen uit de drassige grond stampt: Littoria, Aprilia, Pontinia, Sabaudia, allemaal nieuwbouw dat geen lang leven beschoren is dankzij de Tweede Wereldoorlog.
Niet alleen de moerassen worden getemd, de Italianen krijgen het ook in hun hoofd om net als Engeland een imperium op te bouwen, waarvoor ze Ethiopië (vroeger bekend als Abessinië) veroveren (en later weer verliezen). Ze zijn trouw aan de partij en hun land, dus is er geen oorlog die Italië voert waar geen lid van de familie Peruzzi aan deelneemt.
En zo is de geschiedenis van de Peruzzi’s nauw verbonden met de geschiedenis van Italië in de eerste helft van de twintigste eeuw.
Deze roman kreeg de prestigieuze Italiaanse Premio Strega Prijs in 2010, en dat is niet voor niets: de schrijver heeft een bijzonder onderhoudende stem waarmee hij zich tot de lezer richt. Dit is geen geschiedenisles die even chronologisch aan de hand van een boerenfamilie uit de doeken wordt gedaan. Pennacchi schiet met zijn verhalen werkelijk alle kanten uit: hij beschrijft het leven in de drooggelegde moerassen, de vooruitgang dankzij nieuwe landbouw- en graafmachines, de plaatselijke spanningen tussen de oorspronkelijke bewoners (Marokkanen genoemd) en de nieuwe kolonisten (Cispadanen genoemd), het wel en wee van de familie die zich maar blijft uitbreiden, het leven aan het front van diverse oorlogen, de bezoekjes van Mussolini aan de streek en de plaatselijke partijpolitiek.
De uitleg over die partijpolitiek is dan ook hard nodig, want de familie Peruzzi bleef door dik en dun tot het laatste moment trouw aan de fascisten. Tot de Engelsen en Amerikanen het Italiaanse volk vrijheid en democratie kwamen brengen. Daar konden zelfs de Peruzzi’s – een boerenfamilie en speelbal van de rijken – geen nee tegen zeggen.
Dit is een verhaal over de andere kant van Bernardo Bertolucci’s filmepos Novecento (1900), waarin de opkomst van het fascisme en de strijd tegen deze oorspronkelijk socialistische partij een hoofdrol speelt. In Het Mussolinikanaal wordt er geen kwaad woord gezegd over het fascisme, een partij waarin vroeger zelfs joden in het bestuur zaten. Het laat zien hoe een eenvoudige familie werd gemanipuleerd door politieke leiders: geef de massa’s te eten en ze staan achter je. Want dat is wat de Peruzzi’s doen: overleven in barre tijden. Wanneer de Amerikanen (het konden ook Engelsen zijn geweest) tenslotte de moerassen overnamen en ze begonnen met de distributie van zuiver wit meel en chocolade, toen waren de hongerige magen van de Peruzzi’s het snel met elkaar eens: leve de Amerikanen!
Het Mussolinikanaal is niet alleen een onderhoudende en sfeervolle roman, maar ook heel leerzaam. Het beziet de geschiedenis niet vanuit een zwart-wit perspectief, maar vanuit de grijstinten er tussenin. Een zeer indrukwekkend en mooi verteld epos.
Antonio Pennacchi – Het Mussolinikanaal (Canale Mussolini, vert. Mieke Geuzebroek en Pietha de Voogd), De Bezige Bij, 2011
Leeslinks
Van dezelfde auteur:
Broederstrijd
Over de opkomst van Mussolini:
Antonio Scurati – M, de zoon van de eeuw
Meer Italiaanse familieverhalen:
Ugo Riccarelli – Gedroomde tijd
Ugo Riccarelli – Een zee van niets
Rosetta Loy – De fiets
Rosetta Loy – Wegen van stof
Grootse familiekronieken:
Isabel Allende – Het huis met de geesten (Chili)
Antonia Arslan – Het huis met de leeuweriken (Turkije)
Carlos Balmaceda – Kookboek voor de Kannibaal (Argentinië)
Rolf Bauerdick – Hoe de Madonna op de maan belandde (Roemenië)
Hugo Claus – Het verdriet van België (België)
Péter Estherházy – Harmonia Cælestis (Hongarije)
Jeffey Eugenides – Middlesex (Griekenland/Amerika)
Jonathan Franzen – Vrijheid (Amerika)
Gabriel García Márquez – Honderd jaar eenzaamheid (Colombia)
Amitav Ghosh – Het glazen paleis (India)
Ruchir Joshi – De laatste straaljagerlach (India)
Miroslav Krleza – De Glembajs (Kroatië)
Halldór Laxness – Onafhankelijke mensen (IJsland)
Halldór Laxness – Het herwonnen paradijs (IJsland)
Jeffrey Lent – Herst (Amerika)
Rosina Lippi – Hofstede (Oostenrijk)
António Lobo Antunes – Dans der verdoemden (Portugal)
Thomas Mann – De Buddenbrooks (Duitsland)
Gina B. Nahai – Noodlotskind (Iran/Amerika)
José Luis Peixoto – Het pianokerkhof (Portugal)
Morton Ramsland – Hondenkop (Denemarken)
Lars Sabaaye Christensen – De halfbroer (Noorwegen)
Jonathan Safran Foer – Extreem luid & ongelooflijk dichtbij (Amerika/Duitsland)
Vikram Seth – De geschikte jongen (India)
Kamila Shamsie – Verbrande schaduwen (Japan/India/Pakistan/Amerika)
Junichiro Tanizaki – Stille sneeuwval (Japan)
Leon N. Tolstoj – Oorlog en vrede (Rusland)
Steve Toltz – Een fractie van het geheel (Australië)
Juan Gabriel Vásques – De geheime geschiedenis van Castaguana (Panama)
Abraham Verghese – De heelmeesters (Ethiopië/Amerika)
Mo Yan – Grote borsten, brede heupen (China)