Sofi Oksanen – Zuivering – Smitakis Boekenlust

Wat de liefde kan aanrichten

Finse roman over de verre gaande liefde van een Estlandse vrouw.

Waarom is Aliide Truu zo gefixeerd op vliegen? En voor wie is ze bang? Zijn het hangjongeren die de dienst uitmaken rond haar boerderij? Of hebben ze een reden om de alleenstaande, oudere boerin te pesten? Dit zijn vragen, die meteen in het eerste hoofdstuk worden opgeroepen en het zet meteen de sfeer van het verhaal: angst.

Het verhaal is oorspronkelijk als een theaterstuk geschreven. Stel u dus voor: een boerenkeuken waar het verhaal zich grotendeels afspeelt. Het is de keuken van de Estlandse Aliide Truu die de godganse dag fruit en groenten staat in te maken. Overal liggen kruiden te drogen, op het fornuis staan meestal borrelende pannen, groenten liggen op tafel om schoongemaakt en gesneden te worden. Dit idyllische plaatje wordt verstoord door Aliide zelf. Ze jaagt op een haar irriterende vlieg en wanneer ze buiten iets ongewoons op haar erf ziet liggen, duurt het lang eer ze de moed heeft verzameld de deuren van het slot te doen om te gaan kijken wat er ligt.

Een tijdje later doet Zara haar entree in de keuken: een jonge meid in een veel te dure jurk, geboren in het Russische Vladivostok. Ze is verwilderd en bang. Aliide biedt haar onderdak, maar blijft wantrouwend tegenover deze uit het niets opgedoken Russische, die zomaar Estisch kan praten. Is het een lokaas van dieven om haar boerderij leeg te komen halen?

Het verhaal van Zara is eenvoudig en modern: een arm meisje laat zich verleiden om in het rijke westen te gaan werken, maar valt in handen van mensenhandelaars die haar in de seksindustrie aan het werk zetten. Ze weet te ontsnappen en vlucht naar haar tante Aliide Truu, die echter beweert geen zus te hebben.

Vanaf dat moment wordt het verleden van Aliide Truu ontvouwd en hoe afschuwelijk het lot van Zara ook is, dat van Aliide Truu is veel dramatischer en zit niet zo eenvoudig in elkaar.

Het klassieke verhaal van liefde, jaloersheid, haat en verraad speelt zich af tegen de Russische bezetting van Estland, die tot 1991 duurde. Op de boerderij lijkt eindeloos ingemaakt te worden: de winters zijn streng en men leeft van de inmaakproducten. Vooral Inger, de zus van Aliide, weet precies hoe alles ingemaakt moet worden. En dan ziet Aliide de man van haar dromen, maar ze moet met lede ogen aanzien dat hij alleen oog voor haar zus Inger heeft. Inger en Hans krijgen samen een kind.

Als de Russen voor de tweede keer Estland bezetten, trekken ondergrondse bewegingen het bos in en grijpen lokale communisten naar de macht. Hans moet echter onderduiken en Aliide en Inger zwaaien weer samen de pollepels in de keuken waar onverminderd wordt ingemaakt. Toch kunnen ze niet meer zo vrolijk zijn als vroeger: de angst regeert in de keuken, Hans mag niet ontdekt worden.

Het is angstaanjagend, maar toch ook zo menselijk, om te ontdekken hoe ver Aliide gaat in het beschermen van Hans. Als ze uiteindelijk beseft wie Zara is, borrelen alle weggestopte gevoelens van liefde en schuld weer naar boven. De oude tijd komt terug en uiteindelijk komen we op een punt dat Aliide weer moet kiezen: zal ze Zara beschermen tegen de pooiers die haar zoeken?

Zuivering is een spannend drama dat in mooie en beeldende zinnen wordt verteld. Het gaat een beetje over de geschiedenis van Estland, maar is bovenal een drama over wat vrouwen kan overkomen en de psychologische gevolgen ervan. Een haast klassiek liefdesverhaal, dat je de rillingen over je lijf bezorgt. Verrassend en indrukwekkend, zeker voor een jonge schrijfster uit Estland.

Sofi Oksanen – Zuivering (Puhdistus, vert. door Marja-Leena Hellings, Anthos, 2009

Leeslinks: