Een Engels levenslied
Engelse roman over een tatoeagekunstenaar en de vroegere amusementswereld.
Cy Parks groeit op in Morecambe Bay, een kleine Engelse badplaats dat vooral mensen aantrekt uit de arbeidersklasse. Ze komen er voor de schone zeelucht, ze komen er om zich te amuseren, om te dansen, naar theatervoorstellingen te gaan, zich in de zon te laven.
Cy’s vader is op zee omgekomen, een dag voordat hij werd geboren. Zijn moeder Reeda runt op haar eentje een hotel waar vooral zieke mensen komen die hopen dat de gezonde zeelucht hen kan genezen. Reeda is goed voor haar klanten en ook al houdt Cy er niet van de spuugbakjes te moeten legen, altijd maar zieke mensen om hem heen te hebben, hij begrijpt dat zijn moeder een goed hart heeft. Wanneer de beruchte tatoeage kunstenaar Riley aanbiedt hem het vak te leren, weet Cy dat hij zijn roeping heeft gevonden. Ondanks dat Riley een dronkelap en schreeuwlelijkerd is die Cy enigszins uitbuit, groeit de liefde voor het vak.
Wanneer Reeda sterft kiest hij definitief voor een leven bij tatoeage koning Riley. Wanneer Riley sterft, wordt Engeland hem even te benauwd en trekt hij over de oceaan naar Amerika waar hij in het grootse pretpark van Coney Island een eigen tatoeagewinkel begint. Daar vervolmaakt hij zijn kunst, maar begint hij ook de donkere kanten van de amusementswereld te zien. Hij ontmoet er zijn grote liefde, een circusartieste, die samen met haar paard in het appartement beneden Cy woont.
Het gaat echter bergafwaarts met Coney Island. De acts moeten steeds meer opzien baren, steeds gedurfder, steeds meer spektakel bevatten. Ook het publiek lijkt niet meer hetzelfde. En toen kwam Sedak, de man die voor God’s rechter wilde spelen…
De Michelangelo van Coney Island is een prachtig levenslied over een man die de mijlpalen van een leven op levende huid vastlegt. Het is een boek dat gaat over de kunst van het tatoeëren, maar ook over de gebeurtenissen die een leven beïnvloeden. Cy groeide op met het plaatje van een boot waarop zijn vader om het leven kwam. Hij vereeuwigde het schip op zijn borst. Ook zijn zo geliefde moeder Reeda kreeg een plek op zijn lichaam. Riley, de man die het tegenovergestelde van zijn moeder was, had zijn plek in zijn hoofd. Alles wat Cy wist kreeg hij mee van Riley. Zo ook de klanten van Riley en Cy, die hun geliefden voor altijd bij zich willen hebben, of opmerkelijke feiten uit hun leven als gedenkpalen op hun huid willen meedragen. Of een statement willen maken. Zo laat Grace haar lichaam vol tatoeëren met maar één enkele tekening: dat van een groen oog. Als protest tegen het feit dat ze zich een lustobject van de mannen voelt.
De vrouwen in het boek zijn allen zelfstandige vrouwen die vechten voor meer vrijheid. Reeda beoefent in het geniep abortus en verzamelt samen met vriendinnen geld voor een feministische partij. Grace heeft zich ontdaan van de ketenen van de oorlog in Europa, maar wil niet zeggen uit welk land ze komt. Ze is op zoek naar een plek waar ze zichzelf kan zijn en niet alleen een mooi lichaam voor de mannen. De grote Duitse Claudia staat als een reuzin haar mannetje te midden van het ruige volk van Coney Island.
Veel mensen zien dit boek als de eerste roman over het tatoeëren. Maar De Michelangelo van Coney Island, de titel zegt het al, gaat over meer dan de tatoeage alleen. Het vertelt ook over de amusementswereld zoals circussen en theaters waar goochelaars optraden, maar waar ook mensen werden tentoongesteld die anders waren dan anderen. De vrouw met de baard, een Siamese tweeling, de man met de fonteinen, lilliputters; het publiek stroomde massaal toe om hen aan te gapen.
Het was in het interbellum van de oorlogen dat deze wereld een grote vlucht nam. De arbeiders hadden wat geld om hun longen te zuiveren en kwamen niet alleen om van de zon te genieten, maar ook om vermaakt te worden. Men at ijs en snoep, men slenterde over de boulevard, men ging naar dansavonden en naar voorstellingen met de meest uiteenlopende acts. Cy groeit op in die wereld van vermaak in een klein Engels kustplaatsje, waar men zich nog druk maakte over gemengd zwemmen of iets te blote jurken.
Wanneer Cy naar Amerika gaat komt hij in het Walhalla voor amusement. Niets vergeleken bij een nog preuts Engels kustplaatsje. Coney Island was voor de oorlog een modern pretpark met circussen, een reuze rad, grote shows en beroemde tatoeage kunstenaars. Het was er één grote kermis waar de zedelijkheid ver te zoeken was.
Ook tatoeages maken was een illegale bezigheid. Riley werd hierom in Morecambe Bay als persoon verguisd en nagewezen. Door zijn zware alcoholisme en agressieve gedrag beantwoordde hij gewillig aan het verwachtingspatroon van zijn stadsgenoten. Dat weerhoudt Cy er niet van het vak op te pakken. Tenslotte werkte zijn moeder ook een beetje in de illegaliteit.
Toen Cy in Amerika aankwam behoorden de tatoeëerders daar ook nog tot het ‘kermisvolk’. In Coney Island was er voor ieder wat wils. Maar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak veranderde het decor. Het publiek wilde meer en gewaagdere acts, mensen zoals dwergen en de Siamese tweeling, waren niet meer genoeg om een act te vullen. Het publiek werd grimmiger. Toen een circusolifant publiekelijk werd afgemaakt omdat hij per ongeluk een man had vertrapt, was voor Cy de maat vol. Hij voelde dat het bergafwaarts ging met het pretpark.
Zo ook het verhaal in het boek. De klanten worden lastiger, de liefde wil niet vlotten en dan is er de fatale avond in het café Varga. Terwijl het verhaal over Cy wat voortkabbelde, komt het opeens in een stroomversnelling. Het eindigt in Engeland, waar Cy net als vroeger Riley, een leerling neemt om de tatoeagekunst voort te zetten.
Het boek is heel sterk in zijn beelden over het Engelse kustplaatsje en het swingende Coney Island. Over het zich inhoudende Engeland, over het uitspattende Amerika. De geschiedenis van de tatoeage leer je niet uit het boek. Misschien wel een beetje over de filosofie erover. De pijn kan je voelen, en niet alleen wanneer iemand getatoeëerd wordt. Alles tezamen is het een mooi boek dat je meeneemt naar een tijd waar het tatoeëren nog werd beoefend in de donkere hoeken van de maatschappij, de tv nog niet bestond en waar het amusement op de podia hoogtij vierde.
Sarah Hall – De Michelangelo van Coney Island (The Electric Michelangelo, vert. Liesbeth Teixeira de Mattos), Ambo/Athos 2005
Leeslinks
Van dezelfde schrijfster:
De komst van de wolven
Meer over de amusementswereld van vroeger:
Graham Swift – Hier zijn we
Bobby Ann Mason – Verenkransen
Arthur Japin – De grote wereld
Alice Hoffman – Het museum van zonderlinge zaken
Susanna Clark – Jonathan Strange & mr. Norrell
Erin Morgenstern – Het nachtcircus
Fabio Stassi – De laatste dans