Hoe dromen in duigen vallen
Georgische roman over een Russische generaal die spijt heeft van een oorlogsmisdaad in Tsjetsjenië.
Georgië is niet veel groter dan Nederland en heeft bijna 5 miljoen inwoners, waaronder veel verschillende bevolkingsgroepen. De geschiedenis van dit zuidelijk Kaukasische land is de laatste eeuwen nauw verbonden met die van Rusland: een heen en weer getrek over protectie, inlijving, zelfstandigheid en recentelijk de oorlog in 2008 in Zuid-Ossetië. Het is daarom niet verwonderlijk dat de verhalen van de in Duitsland wonende Georgische schrijfster Nino Haratischwili ver over de grenzen gaan en Russische invallen keer op keer terugkeren.
In haar grote succesroman Het achtste leven spelen de verhoudingen tussen de Russen en de Georgiërs op de achtergrond. In deze nieuwe roman heeft Haratischwili de gruwelijke oorlogen in buurtstaat Tsjetsjenië als een van haar onderwerpen genomen. Wanneer je de geschiedenis van deze kleine autonome staat in Rusland leest, rijzen de haren je te berge: deportaties, oorlogen, opstanden, terreuracties aan de lopende band. Het mag een wonder heten dat er nog mensen durven te wonen.
Wat de boeken van Haratischwili zo aantrekkelijk maken, is dat zij over het volk en het dagelijkse leven schrijft en welke gevolgen de geschiedenis op dat leven heeft. Zo ook in De kat en de generaal, een verhaal dat begint met Noera, een 17-jarig meisje dat in een afgelegen dorp achter de bergen in Tsjetsjenië woont en droomt over vrijheid. Ze wil het droevige en harde leven ontvluchten, dat wordt gedicteerd door veel traditionele wetten. Zij is echter niet de enige die een ander leven wilt.
Ook de Russische Malysj had heel wat dromen. Zijn moeder deed er alles aan opdat hij in de voetsporen van zijn vader trad: een gesneuvelde oorlogsheld, nog steeds aanbeden door zijn vrouw. Malysj wil echter niets met vechten of oorlog te maken hebben, luistert liever naar muziek en leest heel veel. Wanneer hij Sonja ontmoet droomt hij van een lieflijk gezinnetje. Maar zijn moeder weet haar zin door te drukken.
Sesili, bijgenaamd de Kat, is een eigenzinnige Georgische meid, die met haar moeder en zus naar Berlijn is geëmigreerd. Ze voelt zich verantwoordelijk voor haar moeder, een weduwe die steeds met een verkeerde man thuiskomt, haar zus die meer om party’s geeft dan iets anders en oma Sesilia, die op bezoek kwam, maar niet meer weg ging en steeds meer verzorging nodig heeft. Kat, die net een theaterproductie heeft afgesloten, haar huis moet verlaten en de relatie met haar componist heeft opgezegd, droomt ervan zoveel geld te hebben dat ze haar oma terug naar Georgië kan laten gaan en de schulden van haar moeder kan afbetalen.
En dan is er Onno, ook wel De Kraai genoemd. Hij is een Duitse journalist, die na een succesvol artikel over een Russische oligarch, een andere nieuwe rijke miljardair in het vizier heeft om er een baanbrekend artikel over te schrijven. Deze man, Orlov Alexandr, is echter heel moeilijk te benaderen. Wanneer Orlov Alexandr met zijn dochter naar Berlijn verhuist, ziet Onno nieuwe kansen om door te dringen in Orlov’s kringen. Dat loopt echter op een drama uit, een reden voor Onno om ooit dit artikel te willen voltooien.
Verder zijn er nog een aantal medespelers in het verhaal, allen met een eigen schrijnend verleden, zoals Aljosja, die eens droomde om een sterrenkok te worden met Franse gerechten, maar daarvoor in de plaats in het Russische leger kwam.
Niet alle spelers komen tezamen in het laatste spannende hoofdstuk, in een mooi afgelegen hotel aan een meer in de bergen van Tsjetsenië, dat in een James Bond film niet zou misstaan. Het verhaal draait om de beestachtige moord en verkrachting op Noera, toen Russische soldaten waren gestationeerd in Noera’s woonplaats, een afgelegen dorp achter de bergen, waar de mannen zich te pletter verveelden, even na de slachting in Grozny.
Haratischwili heeft erg haar best gedaan om te beschrijven hoe en waarom zoveel dromen in duigen vielen. Allemaal hebben ze een persoonlijke reden om weer bij elkaar te komen, ook al werden sommigen gedwongen. Het verhaal schakelt op en neer in de geschiedenis en wisselt tussen de vertellers. Met heel veel woorden, soms wel iets te veel, drijft de schrijfster iedereen naar de eindstreep.
Net als in haar vorige boek hanteert ze een vlotte schrijftaal en neemt het verhaal de lezer mee naar het corrupte Rusland. Maar deze keer ook naar het ruige Tsjetsjenië, frivool Berlijn en sprookjesachtig Marokko. Het is geen uitgebreide familiesaga: het gaat over één generatie, die zich moet klaren met de geschiedenis. Schuld en boete, dromen en illusies, daar gaat dit boek over. Misschien niet zo sensationeel als Het achtste leven, maar nog steeds een indrukwekkend boek over een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Rusland en zijn omliggende staten.
Nino Haratischwili – De kat en de generaal (Die Katze und der General, vert. Elly Schippers en Jantsje Post), Merediaan Uitgevers, 2019
Leestips:
Van dezelfde schrijfster:
Het schaarse licht
Het achtste leven
Van een Estlandse Haratischwili en de Russische bezetting:
Sofi Oksanen – Zuivering
Sofi Oksanen – Als de duiven verdwijnen
Over een fictieve Russische vazalstaat en een verkrachting:
Bianca Bellová – Het meer
Een stukje oorlog in de Oekraïne:
Pieter Waterdrinker – Poubelle
Over het oude en nieuwe Rusland:
Anthony Marra – De tsaar van liefde en techno
Een oudere geschiedenis uit het woelige oosten:
Kurban Said – Ali en Nino