“Waarom zou je leven?”
Canadese, autobiografische roman rond de zelfmoord van een zusje.
De talrijke romans van de Canadese schrijfster Miriam Toews cirkelen meestal rondom de zware onderwerpen van het leven, zoals scheiding en dood. Haar werk staat er echter om bekend dat ze die nare kanten van het leven in luchtige stijl en met humor benadert. Zoals Swing Low, een eerste non-fictie werk uit 2000, dat speelt rondom de zelfmoord van haar vader. Vijfentwintig jaar later is het de beurt aan een tweede non-fictie boek, ditmaal rondom de zelfmoord van het jongere zusje van de schrijfster: Marjorie (Marj) Toews.
Waarom schrijf ik?
Aan de hand van enkele vragen heeft Miriam Toews een fraai stukje autobiografie geleverd rondom de dood van haar zusje. Waarom schrijf ik? Maar ook: hoe zou een windmuseum eruit moeten zien? Het zijn vragen die regelmatig terugkomen in deze kleine vertelling, bestaande uit brieven en stukjes die het leven overdenken. Of het leven bevragen.
Er ligt een uitnodiging van een conferentie in Mexico-stad om een werk in de dienen waarin Toews moet uitleggenwaarom ze schrijft. Dat is voor haar eenvoudig: ooit was er de deal met haar zusje dat Miriam brieven zou blijvenschrijven naar Marj en Marj zou proberen te blijven leven. Een goede reden om te schrijven, lijkt mij. Maar Mexico neemt er geen genoegen mee en wat Toews ook instuurt, uiteindelijk wordt ze uit het programma geschrapt.
Een jaar zwijgen
Maar dan is de lezer al een heel eind op weg om Miriam Toews te leren kennen. Dan is de lezer al geïnformeerd over waarmee Toews te maken kreeg en waarom Miriam Toews schrijft en dat het leven haar niet altijd heeft toegelachen, ook al is ze nu omgeven door haar moeder, haar kinderen en kleinkinderen. Als eerste pleegde haar vader zelfmoord, een vader die al een jaar had gezwegen, terwijl Miriam als baby haar eerste levensjaar vol schreeuwde. Jaren later begon ook haar zusje te zwijgen: een donkere voorbode voor wat komen ging.
Het windmuseum is een potpourri aan anekdotes over Miriams leven, over het laatste broodje kaas van haar vader, over haar leven in Winnipeg en waarom de rivier Assiniboine belangrijk voor haar is. Er is een terugkerende droom en er is een stinkdier dat haar huis belegert. Ze schrijft over haar moeder die een scrabble expert is, over haar kinderen en kleinkinderen. Soms worden de stukjes autobiografie ondersteund met uitspraken van schrijvers, wijsgeren en andere mensen, maar ook zinnen over zelfmoordenaars. En stukjes over de verschillende winden die Miriam wel of nietin haar museum zou willen zien.
Een olijke wind door het leven
Het vierde hoofdstuk is gevuld met brieven aan Marj die Miriam schreef toen ze met haar vriendje Wolf op reis was door Europa. Ze was nog een tiener, zag de wereld als een uitdaging en deed wat we allemaal deden toen we jong waren.
Ook al zit er geen echte lijn in het boek, Toews onbevangen schrijven, dat ze afwisselt in stijl, de lengte van de stukjes, de intensiteit, maken dat je als lezer toch pagina na pagina omslaat, alsof het een spannend verhaal is. Aan het einde lijkt er rust te komen in de vragen over het leven en van de zelfmoorden. Komt de moeder luid en vrolijk in beeld en is de kleine chaos van het leven met kleinkinderen duidelijk een pleister op de wonde. Wat de stormkracht van Het windmuseum doet afnemen en er plek ontstaat voor een olijke wind die door het leven waait.
Miriam Toews – Het windmuseum (A Truce That Is Not Peace, vert. Ineke van den Elskamp en Josephine Ruitenberg), Cossee 2025
Leestips
Rondom zelfmoord:
Brenda Navarro – Het geluid van een lichaam
Maddalena Vaglio Tanet – Ballade van het bos
Verhalen in losse stukken:
Lara Pawson – Verbruikt licht
Claire-Louise Bennett – Poel
Claire-Louise Bennett – Kassa 19