Van free jazz naar zinderende soul
Amerikaanse roman over een platenzaak wiens existentie door gigabedrijf wordt bedreigd.
Michael Chabon’s eerste succesvolle roman De wonderlijke avonturen van Kavalier & Clay was in 2000 goed voor de Pulitzer prijs. Het boek speelt in het New York van de jaren ‘30 en ‘40 waarin twee vrienden de stripwereld veroveren. Zijn tweede succesvolle boek, De Jiddische politiebond, is een ode aan de Film noir en een onderhoudend verhaal over een aan lager wal geraakte politie-inspecteur en zijn half-Indiaanse collega in een gefantaseerde jodenstaat in Alaska. Een ander boek, totaal verschillend van zijn voorgangers, is Heren van de weg, een ode aan Karl May en een jongensboek over twee totaal verschillende avonturiers die vrede op aarde willen brengen met hun vurige zwaard toen Oost-Europa nog een steppenland was. Of Zomerland, een soort In-de-ban-van-de-ring-roman, over een jongen die honkbal leert spelen en in een sprookjeswereld terecht komt met de meest vreemde wezentjes.
Je moet het Chabon nageven: zijn boeken openen meestal een compleet andere wereld voor de lezer. Veelal met twee hoofdpersonen die van verschillende afkomst zijn. Zo ook in Chabon’s nieuwste roman Telegraph Avenue. Ditmaal neemt hij ons mee naar Oakland, eind vorige eeuw, waar veel zwarte mensen wonen en waar yuppie-blanken langzaam toestromen, een nieuwe economie met zich meebrengend.
Zo draait het verhaal rondom de platenzaak Brokeland Records op Telegraph Avenue, waar oude buurtbewoners rondhangen en platenverzamelaars regelmatige klanten zijn. De eigenaren – en hoofdpersonen – Archie Stallings en Nat Jaffe maken zich grote zorgen over de geplande komst van een giga-winkelcentrum dat ook een grote platenzaak zou herbergen, wat de doodsteek voor Brokeland Records zou kunnen betekenen.
Maar dat is niet alles waar de jongens zich zorgen over moeten maken: Archie’s vreemdgaan wordt door zijn zwangere vrouw Gwen eindelijk aangegrepen voor een breuk tussen hen; bovendien duikt er opeens een zoon van Archie op, net zoals Archie’s vader, een oude vechtsportfilmmaker, die – zoals gewoonlijk – weer wat van Archie moet, terwijl Archie allang geen contact meer met hem wil. Als dan ook nog eens een goede klant, muzikant en voor Archie bijna-vader overlijdt, is het voor Archie moeilijk om zich aan al zijn goede voornemens te houden en barst zijn wereld als een grote zeepbel uit elkaar. Daarnaast speelt ook nog eens dat Gwen, die samen met Nat’s vrouw bevallingen aan huis doet, na een confrontatie met een arts in een ziekenhuis hun zaak moet verdedigen.
De zwarte Archie en de blanke Nat vinden hun gemeenschappelijke wereld in de muziek, in tweedehands oude blues- en jazzplaten, en dat is dan ook de wereld waarin het boek speelt: vol met muziektermen en namen van oudgedienden uit de muziekgeschiedenis. Misschien zou je dit boek een Soul-roman kunnen noemen: Vooral Archie en Gwen hebben beide last van hun ziel en vragen zich af of ze op de goede weg van hun leven zitten.
Het is een turbulent verhaal, wat nog onrustiger wordt gemaakt door Chabons wel erg bloemrijke schrijftaal deze keer. Geen zin die rechttoe rechtaan klinkt, maar wordt ingepakt door behoorlijk vette beeldtaal. Voor het eerst stoort me dat in Chabon’s werk, want dit kun je geen rustgevende blues meer noemen, maar een soort chaotisch jazzwerk waar meerdere instrumenten door elkaar heen tetteren, waardoor de lijn van het muziekstuk maar moeilijk te horen is.
Veel zijlijnen van het verhaal worden echter wel gespekt door onderhoudende onderwerpen, zoals de sprekende papagaai, een zeppelin en een optreden op een party waar zelfs aankomend president Barack Obama niet aan ontbreekt. Thema’s zoals vaderschap, muziek, racisme, de geschiedenis van zwart Amerika en het nietsontziende nieuwe kapitalisme worden dan ook mooi door elkaar gehusseld.
Het kleurrijke verhaal over Brokeland Records en Archie en vrienden begint als een langzaam hortende en stotende rollercaster, die over de pagina’s kruipt. Maar één ding is zeker: wanneer je eenmaal in het boek bent begonnen, word je ondanks alle zijwegen en afleidingsmanoeuvres meegezogen met een verhaal dat steeds duidelijker wordt en aan snelheid wint. Geen mogelijkheid meer om te stoppen wanneer je eenmaal bent ingestapt.
Michael Chabon – Telegraph Avenue (Telegraph Avenue, vert. Wim Scherpenisse, Gerda Baardman en Tjadine Stheeman), Anthos 2012
Leeslinks
Van dezelfde auteur:
De wonderlijke avonturen van Kavalier & Clay
Heren van de weg
Verzamelen en andere tijden:
E.L. Doctorow – Homer & Langley