Reis door de tijd
Spaanse roman over 3 generaties vrouwen en heimwee naar het platteland.
Kristina Goikoetxea Langarika is geboren in het Spaanse Baskenland, studeerde vertaalwetenchappen in Granada en Nederlands in Leiden en woont sinds 1995 in Nederland. Haar debuutroman is in het Nederlands geschreven, maar het ademt een zwoele Spaanse sfeer uit. De roman neigt naar heimwee naar het verleden.
Het verhaal begint tijdens de Spaanse burgeroorlog, toen ‘De generaal’ vocht tegen de ‘andere kant’ (1936-1939). Ook het verzet tegen en de dood van de dictator (1975) spelen mee in het verhaal, hoewel dit alles niet met name wordt genoemd.
Spanje kende tijdens het bewind van Franco een grote economische groei die in het verhaal misschien wel het meest benadrukt wordt door Goikoetxea Langarika. Vooral wanneer Lucía naar de stad verhuist en haar man langzaam maar zeker het huis vult met alle nieuwe elektrische apparatuur, die toen op de markt kwam: telefoon, wasmachine, ijskast, mixer, sapcentrifuge enzovoorts.
Ook het verzet tegen Franco krijgt in het verhaal aandacht: Lucía sluit vriendschap met een buurvrouw, die communist is en wiens man in een verzetsbeweging zit. Lucía’s man Juan heeft liever niet dat ze met Dulce omgaat. De vriendschap wordt voortgezet door de dochters: Evamar’s beste vriendin Ayala is de dochter van Dulce. Wanneer ze Ayala uit het oog verliest, raakt ze lang in de ban om Ayala terug te vinden.
Een ander thema van het boek is het verschil tussen het dorp en de stad. Het verhaal begint met Javier die in het slaperige dorp Uranda woont. Hij trouwt met zijn overbuurmeisje Teresa, die hem laat beloven dat wanneer ze genoeg geld hebben, ze naar de stad verhuizen. De economische groei zorgt ervoor dat Javier langzaam maar zeker beter werk krijgt, maar de verhuizing naar de stad blijft uit.
Het is Teresa’s dochter Lucía die de stadsdromen als eerste gaat waarmaken. Hoewel Lucía die droom niet heeft gehad en ze de stad ook helemaal niet als een paradijs ervaart als ze er woont. Lucía komt graag terug naar Uranda en koestert het dorp als een punt om tot rust te komen.
Haar dochter Evamar ervaart het dorp echter als een curieus en in de mode geraakte plek waar ze haar grootouders bezoekt en waar de stadsmensen tweede huizen gaan kopen voor als ze de stadsdrukte zat zijn.
Aan de hand van Teresa, Lucía en Evamar geeft de schrijfster zo een snelle overblik van de economische geschiedenis van de afgelopen driekwart eeuw: economische groei, de trek naar de stad en voor de rijke mensen de tocht terug naar het dorp.
Uiteraard spelen de familiebanden en de huwelijken ook een rol in het verhaal: Teresa die haar eerste dochter niet helemaal kan accepteren en die een liefde-haat verhouding heeft met haar zus Dolores, Lucía die door haar eenzaamheid in de stad haar vriendschap met een communiste verbergt voor haar man en tenslotte Evamar, die zich afvraagt hoe de oorlog was waarin haar opa had gestreden.
Misschien is het verhaal niet heel sensationeel: turbulente gebeurtenissen laat de schrijfster tussen de regels. Het is vooral de mooie stem van Kristina Goikoetxea Langarika die de lezer moet boeien. Ze beschrijft in nuchtere woorden het leven van de drie vrouwen en de tijdsgeest waarin men van armoede opklom tot een zekere welvaart. Terwijl men in het dorp nog de kleding zelf maakte, waren in de stad al winkels met etalages waarin de etalagepoppen met veel bravure moderne kleding lieten zien. Aan vlees geen gebrek toen Dolores met de slager trouwde en zijn slagerij ging trouw met de tijd mee: van een plek waar hij slachtte, werd zijn slagerij een mooie blinkende winkel met toonbank.
Evamar is niet zozeer een boek om heimwee op te roepen, maar het laat je wel zien hoeveel zaken er in relatief korte tijd zijn veranderd. Een mooie roman met een reis door de tijd, voor iedereen herkenbaar.
Kristina Goikoetxea Langarika – Evamar, De Geus 2007
Leeslinks
Over de Spaanse burgeroorlog:
Javier Cercas – Soldaten van Salamis
Tariq Goddard – Hommage aan een vuurpeloton
Dennis Bock – De dochter van de communist (speelt een stukje in Spanje)
Leven tijdens de dictatuur:
Juan Marsé – De staart van de hagedis
Juan Marsé – Ringo
Mercé Rodoreda – Colometa
Almuneda Grandes – De vijand van mijn vader
Almuneda Grandes – Het ijzig hart
Almuneda Grandes – De moeder van Frankenstein