Van Nagasaki tot Guantanamo Bay
Pakistaanse wereldomvattende familiesaga.
De nieuwste roman van Kamila Shamsie is een gedurfde roman, die met de atoombom op Nagasaki begint en eindigt bij een gevangene in Guantanamo Bay op Cuba. Onderweg worden we langs de bloedige scheiding tussen India en Pakistan gevoerd, langs de Russisch-Afghaanse oorlog en de aanslag op het World Trade Center in New York. We volgen deze grillige weg van 60 jaar wereldgeschiedenis aan de hand van de Japanse Hiroko Tanaka, die in Nagasaki woont als vertaalster en zo ook haar eerste liefde heeft leren kennen: Konrad Weiss.
Konrad Weiss verlaat ons al in het eerste hoofdstuk, als een van de 70.000 slachtoffers van FatMan, de atoombom die de Amerikanen drie dagen na de aanval op Hiroshima op 9 augustus 1945 op Nagasaki lieten vallen. Hier is al meteen de eerste speling van het lot, dat het leven van Hiroko zal gaan beïnvloeden: de bom was eigenlijk bedoeld voor de stad Kokura, maar aangezien het boven deze stad bewolkt was, vloog de piloot door naar Nagasaki en wierp daar zijn dodelijke lading af.
Hiroko wordt op haar rug getekend door de vogels die op haar kimono stonden: ze staan op haar rug ingebrand, een teken dat haar altijd aan deze rampzalige dag zal herinneren.
Hiroko houdt het niet uit in Japan en besluit Ilse, de zus van Konrad Weiss, op te zoeken in het Indiase Dehli. Ilse, nu Elisabeth genoemd, is getrouwd met de Engelse James Burton. Ze maken deel uit van de Engelse kolonisten die India bijna een eeuw lang besturen, maar hun zoon Harry hebben ze op kostschool in Engeland gedaan. Ilse opent haar hart voor de vriendin van haar overleden broer en deze vriendschap zal ervoor zorgen dat beide families met elkaar verbonden blijven.
India staat op het punt de Engelsen het land uit te zetten en de gesprekken over de stichting van moslimstaat Pakistan zijn in volle gang. Hiroko leert Urdu, de grote hindoestaanse taal, van Sajjad, een werknemer van James Burton. Ze wordt verliefd op hem en als Ilse en James teruggaan naar Londen, gaan Hiroko en Sajjad wekenlang op huwelijksreis naar Istanbul, deels om de bloederige onlusten te ontlopen, veroorzaakt door de scheiding tussen India en Pakistan.
Maar juist omdat ze afwezig waren tijdens de officiële scheiding van beide staten, wordt het Sajjad, die moslim is, niet toegestaan terug te keren naar India. Hij moet afscheid nemen van zijn stad Dehli, waar hij zo veel van hield.
Terwijl Ilse en James uit elkaar gaan en Ilse in New York gaat wonen, vestigt het Indiaas-Japanse stel zich in Karachi, Pakistan, waar ze hun zoon Raza krijgen, die, wanneer hij op het punt staat om te gaan studeren, faalangst krijgt. Dan komt de zoon van Ilse en James het verhaal in: Harry, geboren in India, voelt zich thuis in Pakistan waar hij voor de CIA werkt. Hij meent in Raza iets te herkennen van zijn al lang overleden oom Konrad.
Harry heeft een dochter, Kim, die hem af en toe opzoekt. Ze woont bij haar oma in New York en later ook bij Hiroko, die na de dood van Sajjad Pakistan zal verlaten en ook bij haar oude vriendin Ilse intrekt. Terwijl de vriendschappen tussen de twee families weer stevig zijn aangetrokken, duurt het jaren eer Kim en Raza elkaar ontmoeten.
Het verhaal is prachtig geschreven. En gedurfd. Kamila Shamsie durft voor haar meningen uit te komen. Want hoe moet een slachtoffer van de bom van Nagaskai zich voelen, geconfronteerd met nog meer historische drama’s in de wereld: de scheiding van India en Pakistan, de Russisch-Afghaanse oorlog en uiteindelijk ook de aanslag in New York, waar Hiroko maar matig van onder de indruk was.
De Amerikanen met al hun oorlogsvoeringen komen er bekaaid vanaf in het verhaal. Zij zijn dan ook de agressor met hun atoombommen op Japan, de hulp die ze de Afghanen bieden tegen de Russen, waarna hun eigen oorlogslessen zich tegen hun keren. Hoewel Hiroko de bom nooit zal vergeten, staat ze verbaasd over zichzelf wanneer ze besluit naar Amerika te gaan en zonder slechte gevoelens dat eens zo gehate land binnengaat.
New York is de stad waar Hiroko cynisch genoeg in het reine komt met haar geschiedenis: de bom op Nagasaki en de dood van Sajjad. Terwijl ze de wonden van haar levensloop likt, is de geschiedenis alweer stappen verder en zo ook de levens van Harry, Kim en Raza. Er is dit aangrijpende verhaal voor nodig om te vertellen wat er voorafging aan de noodlottige ontmoeting tussen Raza en Kim, de nazaten van een familie die dankzij de liefde van Hiroko voor Konrad hun geschiedenis voor altijd met elkaar verbonden zien.
Dit boek gaat niet alleen maar over liefde en trouw, het is een verhaal over vluchten en ontheemd zijn, over onzekerheid en angst die doet verraden, over vriendschap en spijt. Verbrande schaduwen doet denken aan de prachtige familiesaga Het glazen Paleis van Amitav Ghosh dat ook speelt in diverse landen en rond verschillende oorlogen. Kamila Shamsie is echter een kind van deze tijd, die niet bang is om de grote lijnen van de moderne geschiedenis in haar romans te impregneren: indrukwekkend en meeslepend.
Kamila Shamsie – Verbrande schaduwen (Burnt Shadows, vert. Lilian Schreuder), Mouria 2009
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
Beste vrienden
Huis in brand
Kartografie
India-Pakistan:
Khushwant Singh – Trein naar Pakistan
Ruchir Joshi – De laatste straaljagerlach
Leven in het roerige Pakistan:
Nadeem Aslam – De tuin van de blinde
Familiesaga en roerende tijden:
Amitav Ghosh – Het glazen paleis
Jung Chang – Wilde zwanen
Jacht op een onschuldige terrorist:
Richard Flanagan – De onbekende terrorist