De brief
Spaanse roman over een jeugd in Barcelona in de donkere dagen net na de burgeroorlog.
Ringo is de naam van de vijftienjarige hoofdpersoon van deze prachtige roman van de Spaanse schrijver Juan Marsé. Eigenlijk is Domingo zijn echte naam, maar deze jongen, wiens hoofd vol zit met fantasieën, noemt zich liever naar een Amerikaanse revolverheld: Ringo, bekend van het gelijknamige lied van Lorne Green. Het geeft ook meteen aan hoeveel Ringo droomt om de held uit te hangen. Voor zijn vriendjes verzint hij de meest avontuurlijke verhalen waarin stoere mannen net op tijd komen om een mooie vrouw te redden, de vrouw meestal gemodelleerd naar het buurmeisje Violeta.
Ringo’s passie is pianospelen. Maar sinds er geen geld meer is om de lessen te betalen, moet Ringo het doen met droge vingeroefeningen. Wanneer hij met zijn dromerige hoofd ook nog eens een ongeluk krijgt op de werkplaats waar hij juwelen leert maken, is hij zowel zijn leerplek als een van zijn tien pianospelende vingers kwijt. Maar Ringo is nog steeds van plan om een beroemd pianist te worden.
We merken al snel dat het leven van Ringo echter niet zo avontuurlijk is. Zijn moeder werkt de hele dag en zijn vader, die bij de rattenbestrijding zit, is nog vaker afwezig. Dus slijt Ringo het merendeel van zijn tijd in café Rosales, van waar hij een perfect uitzicht op straat heeft en alles en iedereen in de gaten kan houden.
In de buurt is genoeg te zien of op te merken, vooral sinds de moeder van Violeta, Veronica Mir, voor de deur op de tramrails is gaan liggen, terwijl er al een tijdje geen tram meer door de straat rijdt. Niet alleen de hele buurt vraagt zich af wat deze alternatieve genezeres in haar hoofd haalde door zich zo publiekelijk te laten kennen, ook Ringo raakt steeds meer geïntrigeerd door deze dame, die wanneer ze helemaal opgetut en al haar huis uitkomt, alle aandacht op zich vestigt. En dan is er nog de kwestie van de brief, die de risée van de buurt is geworden. Veronica Mir wordt geplaagd door liefdesverdriet en verwacht elke dag een brief van de minnaar die op een dag bij haar wegliep.
Ringo komt nog maar net kijken in de liefde en zijn gevoelens voor Violeta zakken steeds meer naar de onderbuik. Terwijl zijn vriendjes al de wijk hebben genomen naar goedkope hoerenkasten, blijft Ringo dromen over een echte liefde en weigert op Veronica’s uitnodiging in te gaan om te komen dansen met Violeta in een dancing.
Het is duidelijk dat dit een roman is over volwassen worden. Ringo’s kinderwereld vertoont steeds meer scheuren, waardoor de wereld van de volwassenen er in een ander licht gaat uitzien. Zelfs het leven van zijn vader blijkt veel groter te zijn dan die van een simpele rattenverdelger.
Ringo is ook een prachtig geschreven roman over Spanje en wel over de donkere dagen na de burger- en tweede wereldoorlog. Het verhaal speelt in 1948: Europa likt zijn wonden en alhoewel ook in Spanje officieel de wapens zijn neergelegd en Franco er de scepter zwaait, is het leven er nog lang niet veilig en zijn er nog veel mensen actief in het verzet. Dit gegeven heeft Marsé prachtig verwerkt in deze roman: Ringo’s zorgeloze kinderwereld brokkelt af en toont steeds meer verborgen hoeken van dit verzetsleven.
Hoofdthema is echter het dramatische verhaal rond een vrouw die hopeloos verliefd haar wereld ziet ineenstorten wanneer de minnaar haar heeft verlaten. Het decor is een volkswijk in Barcelona waar de vrouw van de rechtse ex-burgemeester een liederlijk leven lijkt te hebben. Terwijl haar man in een kliniek langdurig bijkomt van een schotwond, lopen mannen haar deur plat, wat in een volkswijk natuurlijk niet onopgemerkt blijft. Bovendien doet Veronica er niets aan om aan de roddels te ontsnappen: met haar uitdagende strakke kleding die haar iets te weelderige lichaam goed doet uitkomen, haar fel opgemaakte gezicht en hoge hakken, is ze zo’n opvallende verschijning dat zelfs Ringo er door raakt geïntrigeerd. Niemand wil echter begrijpen waarom Veronica haar laatste minnaar niet kan vergeten. Pas jaren later zal Ringo eindelijk horen waarom Veronica Mir op de tramrails ging liggen, waarom ze naar een brief uitkeek en wat er in de langverwachte brief stond.
Ringo heeft veel gemeen met Marsé’s prachtige roman De staart van de hagedis (Rabos de lagartija), gepubliceerd in 2003, waar ook de thema’s in voorkomen van een gevluchte vader voor het regime, hoe kinderen de in hun ogen geheimzinnige verzetsbeweging beleven en Spanje na de burger- en wereldoorlog. Ook dit verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een kind: een ongeboren baby die over het leven van zijn 14-jarige broertje vertelt.
Er zijn al veel romans geschreven over het mooie Barcelona, maar Marsé’s romans spelen veelal in de achterstandswijken waar armoede troef was. Toch weet Marsé deze wijken met veel verve te beschrijven: het lezen van dit boek brengt je midden in zo’n straat waar de was buiten wappert, mensen in portieken hangen, en de kroeg het middelpunt van het leven is. Ringo is misschien wel de meest autobiografische roman van alle boeken die Marsé tot nu toe heeft gepubliceerd: hij woonde in de wijk waar het verhaal speelt, ook hij leerde eens sieraden smeden en ook Juan Marsé is een geadopteerd kind. De straat waarin het merendeel van de roman zich afspeelt, Torrente de las Floras, is nu nog te bezichtigen, ook al is het maar als een toeristische attractie wegens dit mooie boek.
Juan Marsé – Ringo (Caligrafía de los sueños, vert. Mariolein Sabarte Belacortu), Signatuur 2014
Leeslinks
Van dezelfde auteur:
Meer over het net na-oorlogse Spanje:
Almuneda Grandes – Het ijzig hart
Almuneda Grandes – De vijand van mijn vader
Ignacio Martínez de Pisón – Melktanden