Het is oké
Hongaarse roman over een man die zich alles laat aanleunen.
De Engels/Hongaarse schrijver David Szalay won met Mag ik u een aanbod doen (London and the South-East) in 2008 de Engelse Betty Trask Price voor debuutromans. Zijn in 2016 uitgekomen roman Wat een man is (All That Man Is) belandde op de shortlist van de Man Booker Prize en nu is zijn nieuwste roman en zesde boek Het vlees (Flesh) een officiële kanshebber op de Man Booker Prize 2025.
Ik was niet echt gecharmeerd van David Szalay’s eerste roman over de op geldbeluste zakenwereld in Londen. Een droge stijl en een kille hoofdpersoon die het leven over zich heen laat glijden als een onoverkomelijke douche. Ik was sceptisch toen ik Het vlees begon te lezen.
Een liefdesoffensief
Wanneer je niet oplet dender je te snel door de vlot geschreven roman, als een trein door een voortrazend landschap, zonder te beseffen waar je bent of wat je ziet. Krachtige zinnen, korte dialogen, een man die door het leven zeilt zonder ogenschijnlijke gevoelens. Het is het leven dat hem pakt en niet andersom.
We beginnen wanneer de vijftienjarige Hongaarse István met zijn moeder verhuist naar een andere stad in Hongarije, waar hij als puber seksuele ervaring probeert op te doen met een jonge serveerster. Deze poging mislukt en dan verschijnt zijn buurvrouw ten tonele die hij van zijn moeder moet helpen met boodschappen sjouwen. De vrouw begint een liefdesoffensief die István niet weet af te slaan, ook al is de tweeënveertigjarige vrouw in zijn ogen lelijk en oud. István kan echter eindelijk kennismaken met seks. Ook dit avontuur loopt uiteindelijk niet goed af.
Van arm naar rijk
Daarna volgt een tijd in een jeugdgevangenis en als soldaat in de Golfoorlog in Irak. Terug in Hongarije bij zijn moeder wil het leven niet vlotten en vertrekt hij naar Londen waar hij als portier bij een seksclub redelijk geld verdient. Hij rolt nog verder de beveiligingsladder op en schopt het tot privé-bewaker en chauffeur van de miljonair Nyman, diens vrouw Helen en zoon Thomas.
Hier aangekomen mindert het verhaal zijn snelheid door de tijd. Het geluk lijkt István toe te lachen, ook al blijven de pagina’s zinnen spugen die enkel gebeurtenissen en ontwikkelingen beschrijven, zonder een greintje gevoel. István wordt een rijk man. Maar de roman eindigt waar hij begon: István die weer bij zijn moeder in Hongarije woont, maar nu op middelbare leeftijd.
De seksuele avonturen van István
De ondertitel van Het vlees zou De seksuele avonturen van István kunnen zijn. István is duidelijk zichzelf wanneer hij zijn vlees laat spreken, maar alles is zonder gevoelens. István accepteert het leven zoals dat op hem af komt, zijn meest gebruikte woord is: Oké. Knopen doorhakken laat hij aan anderen over, of aan het toeval. Pas op het einde van het boek maakt hij een belangrijke beslissing, die wordt ingegeven door menselijk gevoel. Niet dat hij er wat mee zal opschieten, integendeel, maar de stap naar een rijker innerlijk leven lijkt hier te zijn gezet.
Een koude kikker
Het boek begon vorm te krijgen toen David Szalay over een roman nadacht waarin twee thuislanden speelden, zoals hij zichzelf ook niet verbonden voelt met één land: dan voelt hij zich niet meer thuis in Londen waar hij deels opgroeide, dan voelt hij zich een vreemde in Hongarije waar hij later naartoe verhuisde en waar zijn vader vandaan komt. Dat is dan ook meteen het enige autobiografische element in Het vlees. Maar de roman draagt wel duidelijk een kenmerkend thema van David Szalay: hoe een man met zijn lichamelijke behoeften door het leven gaat. Al in zijn debuutroman nam hoofdpersoon Paul het leven zoals het kwam, zonder op zijn strepen te staan. Szalay bleef voortborduren op dit thema, vooral in All That Man Is. In Het vlees heeft hij zijn queeste vervolmaakt: István blijft een koude kikker terwijl het leven in alle hevigheid om hem heen wervelt. Doodslag, gevangenis, oorlog, smokkelen, van arme tot rijke man, geliefde en kinderen verliezen, het leven heeft hem niet gespaard. István blijft onbewogen en neemt alles zoals het komt.
Het leven in Europa kan mooi zijn
De stijl die Szalay hanteert, ondersteunt dit thema: droog en met korte en bondige dialogen. De tijdslijn vertoont onregelmatige en soms grote leemtes, maar dat mag de pret niet drukken. We volgen de Europese geschiedenis met diepte- en hoogtepunten, zoals de golfoorlog en toetreding van Hongarije tot Europa (waarschijnlijk de reden waarom István naar Londen vertrekt). Gebeurtenissen die István bij zijn lurven pakken.
Wanneer je weet in welke trein je stapt met Het vlees is het een genot om tussen de nuchtere zinnen en dialogen het leven van een man te volgen die meewaait met de geschiedenis. Kleine spanningsbogen worden gevormd, genoeg drama zonder al te veel sentiment en zo ga je toch wel een beetje van István houden. Het leven in Europa kan mooi zijn. Misschien moet ik Mag ik u een aanbod doen? toch maar eens herlezen.
David Szalay – Het vlees (Flesh, vert. Auke Leistra), Nijgh & van Ditmar, 2025
Leestips
Van David Szalay:
Mag ik u een aanbod doen?
Een man en zijn (Europese) tijd:
Michael Kumpfmüller – Lotgevallen van een beddenverkoper
Rudolf Lorenzen – Allesbehalve een held
Uwe Timm – De macht van begeerte