Wanneer de strijdbijl wordt begraven
Italiaans semi-historisch verhaal over een familie in Latina.
Pennacchi’s eerste boek, Het Mussolinikanaal, was een geweldige Italiaanse verrassing: over de familie Peruzzi die ten tijden van Benito Mussolini’s opkomst een boerderij kreeg in de drooggelegde Pontijnse moerassen. In Broederstrijd pakt Pennacchi de draad weer op aan het einde van de Tweede Wereldoorlog en sleurt je via de eerste bladzijden de laatste strijdtonelen in, die zich afspeelden in dit niet zo bekende gebied onder Rome. In duizelingwekkende vaart word je meegenomen door de geschiedenis van de regio en van de familie Peruzzi: hoe architecten nieuwe dorpen ontwierpen, hoe Diomedes toch zijn Duitse maatje verloor, hoe de verzetshaarden zich langzaam naar het noorden begaven, het einde van Il Duce en zijn vriendin en de geheime vader van de verteller.
Wanneer de oorlog serieus ten einde loopt, beginnen de verhalen over de bevrijding van Italië de overhand te nemen. Dit gaat niet alleen meer over de familie Peruzzi, maar over talloze verzetsstrijders uit geheel Italië, die de dood vonden. Pennacchi’s vertelstijl, nog immer met de nodige humor, moet steeds meer inboeten, om plaats te maken voor lijsten met namen en politieke gebeurtenissen. Historisch gezien is het razend interessant: over hoe de fascisten aan de macht kwamen en waarom het volk, nadat Mussolini was gevallen, opeens voor de andere kant koos. Het is een verhaal geworden over de gecompliceerde bevrijding van Italië, vooral gezien vanuit het volk (en de familie Peruzzi).
De kracht van het boek zit hem in het forse tempo waarin Pennacchi de verhalen uit zijn mouw schudt. En de wervelende mix van historische feiten en volksverhalen, zoals over Mussolini’s minnares Clara Petacci, die na haar dood verschillende malen werd gezien op een kruispunt even buiten Latina. En de unieke stem van de verteller, die maar voort dendert en de lezer herinnert aan oudere verhalen of dingen die hij later zal vertellen. Een persoonlijk relaas met flink wat ongezouten meningen over de familie en de politieke keuzes van de mensen, wat de verhalen hun onderhoudende waarde geeft.
Het is jammer dat Pennacchi de lezer af en toe met iets te veel historische feiten om de oren slaat. Sommige delen, zoals over het na-oorlogse politieke geharrewar tussen de socialisten en de communisten en de vele verzetsgroepen en hun heldendaden zorgen voor zo een dikke brij aan informatie dat het verhaal even ten onder dreigt te gaan. Maar de schrijver keert in het laatste deel van het boek weer terug naar Diomedes en de rest van de Peruzzi’s, voor zover ze zijn teruggekomen uit de oorlog, en geeft nog een rits aan sterke verhalen weg.
Tussendoor schrijft Pennacchi uitgebreid over het wel en wee van het stadje Littoria, dat na de oorlog Latina ging heten. Het in 1932 door Mussolini gestichte stadje dijt na de oorlog uit met vele vluchtelingen en dreigt uit zijn voegen te groeien. Wanneer de wederopbouw van Italië is begonnen, maakt Diomedes daar dankbaar en vooral uitgekookt gebruik van om Latina te laten groeien.
Het boek eindigt in het Italië dat we kennen uit het begin van De Napolitaanse romans van Elena Ferrante, met woonkazernes waar grote families in kleine kamertjes leven en armoede troef is. Orhan Pamuk is dé schrijver van Istanbul en zo is Pennacchi de schrijver van zijn stadje Latina geworden: met veel warmte en passie beschrijft hij de geschiedenis van zijn bewoners, hun politieke keuzes en de gevolgen ervan. Het resultaat is – net als Pamuks boeken over Istanbul – verbluffend interessant. Het verhaal over de familie Peruzzi kan niet worden vergeleken met het verhaal over de vriendschap tussen Lila en Elena, maar de geschiedenislessen rond de Pontijnse moerassen zijn rijker dan de Napolitaanse achtergronden van Ferrante. Broederschap is weer een Italiaans staaltje van literaire kunst, die je via ontelbare onderhoudende verhaaltjes een blik geeft op een stukje Italiaanse geschiedenis.
Antonio Pennacchi – Broederstrijd (Canale Mussolini. Parte seconda, vert. Mieke Geuzebroek en Pietha de Voogd), De Bezige Bij 2017
Leeslinks
Het eerste deel:
Het Mussolinikanaal
Over de opkomst van Mussolini:
Antonio Scurati – M, de zoon van de eeuw
Romans die je wat van de Italiaanse geschiedenis leren:
Lydia Ravera – Het feest is afgelopen
Domenica Starnone – De straat der klachten
Elena Ferrante – De Napolitaanse romans
Wu Ming – 54