Mensen- versus dierenrechten
Semi-historische Indiase roman over de Sundarbans eilanden.
Een Amerikaanse vrouw, Pyia, komt onderzoek doen naar de zoetwaterdolfijnen in de Sundarbans. Ze ontmoet er Fokir, een krabbenvisser en Kanai, een zakenman uit Dehli. Kanai is op de Sundarbans omdat zijn overleden oom hem een pakketje manuscripten heeft nagelaten. Terwijl Pyia wat meer over de dolfijnen probeert te weten te komen, leest Kanai het dagboek van zijn oom waarin het verhaal staat over de moordpartij op een van de eilanden. Bijgeloof en wetenschap komen samen om het hoofd te bieden aan een tyfoon, die uiteindelijk alle verhoudingen weer recht trekt.
De archipel van de Sundarbans Eilanden in de Golf van Bengalen is een van de beschermde natuurparken van de wereld. Dit eilandenrijk wordt gevormd door de uitlopers van drie rivieren: de Ganges, de Brahmaputra en de Meghna rivier. Het is een deltagebied met een sterke eb en vloed, die dagelijks een groot gebied overstroomt en het vormt een van de grootste mangrovewouden op de wereld. Daarnaast is het de laatste plek op aarde waar nog Bengaalse tijgers in vrijheid leven.
Het is in dit waterrijk dat Het hongerig getij zich afspeelt. Het getijde in de Sundarbans is hongerig. Niet alleen bieden de regelmatig onder water lopende eilanden een woonplaats aan gevaarlijke roofdieren, zoals tijgers en krokodillen die jaarlijks grote aantallen slachtoffers eisen, ook het waterpeil schijnt er zo snel te stijgen dat het maar de vraag is of de Sundarbans Eilanden over enkele eeuwen nog op de kaart zullen staan.
Amitav Ghosh is een Indiase schrijver die in zijn boeken de geschiedenis van zijn land betrekt. Zo ging zijn meest succesvolle familieroman Het glazen paleis o.a. over de geschiedenis van het Indiase leger tijdens de Tweede Wereldoorlog en over Indiase migrantenarbeiders in de houtkap in Maleisië en op rubberplantages in Birma.
Het hongerig getij speelt echter rond één historische gebeurtenis: het bloedbad op Morichjhapi, een weggestopt ‘incident’ op een van de vele eilanden van de Sundarbans. Onder het mom van het Tijger Project, een internationaal plan om de Bengaalse tijgers voor uitsterven te behoeden, werden in 1979 honderden mensen omgebracht door het Indiase leger, omdat zij weigerden hun eiland te verlaten. Zij hadden als vluchteling een stukje land op Morichjhapi toegewezen gekregen, toen de regering later besloot dat de bewoning van het eilandje in strijd was met het Tijger Project.
Mensenrechten en dierenrechten komen lijnrecht tegenover elkaar te staan in Het hongerig getij. De tijgers zijn beschermd in de Sundarbans, maar er kan niet voorkomen worden dat ze mensen doden. Wat deze koningsdieren bij de bewoners van de toch al moeilijk bewoonbare getijdeneilanden niet erg populair maakt.
Er zijn meer tegenstellingen in het verhaal. De hoofdpersonen zijn allen zeer uiteenlopend. De uit Amerika komende Piya Roy is een toegewijde wetenschapper die helemaal opgaat in haar veldwerk, de vertaler en zakenman Kanai uit Dehli treedt het leven nuchter tegemoet, de krabbenvisser Fokir volgt het geloof van de eilanden, zijn moedige moeder Kusum heeft de slachting op Morichjhapi niet overleefd. Nilima, de tante van Kanai, vecht projectmatig tegen de armoede op de Sundarbans terwijl haar man Nirmal, een onderwijzer, droomde van revoluties.
Tussen hen danst de liefde van de ene onmogelijke kant naar de andere: Pyia, uit een rijke en wetenschappelijke wereld, ziet in dat Fokir ondanks zijn charme maar een heel eenvoudige visser is die nog zeer bijgelovig is en Kanai ontmoet voor het eerst een vrouw die niet meteen voor zijn charmes valt. Nilima is ervan overtuigd dat je alleen dingen bereikt in het leven als je je aan de wet houdt terwijl haar man Nirmal gelooft in de veranderingen in het leven, die aangezet worden door revolutie. Het is Kusum die dankzij haar verzetsdaad het hoofd van Nirmal op hol brengt.
Terwijl Amitav Ghosh de lezer met beeldende zinnen bekend maakt met het leven op de Sundarbans Eilanden, ontvouwt hij zijn twee grote verhaallijnen: die van Pyia, Fokir en Kanai en het verhaal van Nirmal en Kusum. Twee liefdesverhalen die maatschappelijk gezien gedoemd zijn te mislukken. Ghosh is geen echte romanticus en deze roman is dan ook niet direct een bevlogen passionele geschiedenis over de pijlen van de liefde. Dat doet echter niet af aan het verhaal, want de passie van Ghosh wordt gestoken in het leven op de Sundarbans, een zeer speciale uithoek van India en Bangladesh, waar een paar miljoen mensen op moerassige eilanden proberen te overleven onder barre omstandigheden.
Door Ghosh’ charmante schrijven en de verstrengeling van historie en fictie is Het hongerig getij een van die boeken die de lezer onmiddellijk beetpakt en neerzet in een verre wereld waar gedroomd en gestreden wordt en waar de liefde een van de drijfveren van het leven vormt. Naast de geschiedenis is het deze keer ook een milieukwestie die Amitav Ghosh in zijn boek aan de tand voelt. Hoe ver moet je gaan met het beschermen van het menselijk leven in een natuurreservaat? De machtige Bengaalse tijger die voor de meeste mensen al een mythologisch dier is geworden, spookt als een gevreesde God rond door de mangroven van de Sundarbans Eilanden. Een opmerkelijke passage uit het boek:
‘ ” Dit eiland moet gespaard blijven vanwege zijn bomen, het maakt deel uit van een project ter bescherming van de tijger dat betaald wordt door mensen uit de hele wereld.” – “Wat zijn dat voor mensen, vroeg ik me af, die zoveel van dieren houden dat ze bereid zijn om ons ervoor de dood in te jagen? Weten ze wat er in hun naam gebeurt? Waar wonen ze, die mensen, hebben ze geen kinderen, hebben ze geen moeders, geen vaders?” ‘
Amitav Ghosh – Het hongerig getij (The Hungry Tide, vert. Paul van den Hout), Prometheus, 2004
Leestips
Van dezelfde auteur:
Zee van papaver
Het glazen paleis
Liefde en historische moordpartijen:
Ye Zhaoyan – Nanjing 1937, een liefdesgeschiedenis
Kamila Shamsie – Kartografie
Voor de dieren:
J.M.Coetzee – Dierenleven