Water en geweld
Noorse roman over een overstroming en een oud familiedrama.
De boerderij ligt aan de rivier de Kvenna. Deze loopt elk jaar wel een keer buiten haar oevers, maar deze keer zijn de voorspellingen catastrofaal. De familie Gjørstadt moet huis en haard verlaten, net als buurman Tråseth, die later zijn huis voorbij ziet drijven in de rivier. De spanningen lopen op. Niet alleen wegens het stijgende water. Maar ook omdat Grete, moeder Gjørstadt, per se bij haar oudste zoon wilt logeren, die niet door één deur kan met haar andere zoon Robert.
Robert is het zwarte schaap van de familie én van het hele dorp. Veel van de dingen die hij onderneemt lopen net een tikkeltje anders als hij had gewild. Politie-agent Stein Ove Sand spreekt hem hierover menigmaal aan. Hij wil niet geloven dat alles de schuld van Robert is zoals de dood van een hond die met een pianosnaar is gewurgd.
In hetzelfde tempo dat de rivier stijgt, stapelen de beschuldigingen richting Robert zich op. Ove Sand krijgt het druk met de overstromingen en de familie Gjørstadt.
De twee hoofdpersonen en vertellers van dit verhaal zijn beide anti-helden. Robert is beslist geen lieverdje en slaat er regelmatig driftig op los. Niet dat hij het zo bedoelt, maar hij heeft nu eenmaal losse handen waarvoor iedereen, tot en met zijn moeder, beducht is.
Stein Ove Sand, in zijn jeugd een jongen waar menigeen jaloers op was, is een matige politie-agent geworden die het meer van gesprekken dan van daden moet hebben. Hij gaat gebukt onder het verdriet van de scheiding met zijn vrouw die hem met zijn beste vriend bedroog. Hij is in wezen zo goedaardig dat wanneer hij iemand van de verdrinkingsdood redt, hij liever geen held wil zijn. Hij heeft naast de overstroming die in alle hevigheid losbreekt, andere dingen aan zijn hoofd, zoals de problemen bij de familie Gjørstadt.
De roman zou zo door kunnen gaan voor een psychologische politieroman. Het is niet zozeer het stijgende water dat je als lezer aan het boek kluistert, maar de droevige en af en toe heftige dingen waar de hoofdpersonen doorheen moeten.
Het verhaal speelt in een klein boerengehucht waar iedereen elkaar kent en waar veel geheimen sluimeren uit het verleden. De plaatselijke krant doet net zo hard mee met roddel en achterklap door met opzet gemene ingezonden brieven te publiceren. In deze kleine gemeenschap is men niet altijd blij met Roberts aanwezigheid, die een echte ruziezoeker is en uitdagingen niet uit de weg gaat. Robert heeft dan ook niet veel vrienden en werkt het liefst op de boerderij.
Met het stijgende water degraderen de verhoudingen dusdanig dat het verhaal je in zijn greep blijft houden. Het is meesterlijk verteld en het belicht niet alleen twee personen, maar ook de duistere hoeken van een kleine gemeenschap. De sfeer is somber met regen, water en modder. En ook al piept de zon daar soms tussendoor, alles staat in het teken van het geweld. Koeien, huisraad en andere zooi die door de rivier worden meegesleurd, vuistgevechten en onopgeloste moorden onder de mensen.
De Noorse Jonny Halberg publiceerde in eigen land reeds twee verhalenbundels en een roman. De grote overstroming werd in Noorwegen in 2000 uitgeroepen tot de beste roman van het land. Het is een sterk pakkend geschreven verhaal over hoe het water de mens kan opjutten tot ongekende dieptepunten.
Jonny Halberg – De grote overstroming (Flommen, vert. Annemarie Smit) De Geus, 2004
Leestips
Over een a-sociale familie in Canada:
Patrick Lane – Rode hond, Rode hond
Over een andere ongewone familie:
Smith Henderson – Montana