Een leven in de périphérique
Autobiografie over onzekere jeugdjaren in Parijs.
Patrick Modiano werd in 1945 in Parijs geboren. Zijn vader was een joods Italiaanse man uit Egypte en zijn moeder een Belgische actrice. In Een stamboek probeert Modiano zijn roots in een helder daglicht te zetten. Maar niets is moeilijker dan dat, want zijn ouders hadden beslist geen conventioneel leven. Zijn moeder was actrice, waardoor ze geen tijd voor het kind had en heel vaak afwezig wegens voorstellingen. Zijn vader deed vage handeltjes, waardoor hij in contact kwam met een scala aan beruchte en minder bekende, maar altijd vage personen. Het resultaat voor het kind Modiano was dat hij altijd andere mensen om zich heen had die voor hem en zijn broertje moesten zorgen. Zijn ouders waren omringd door altijd weer oude en nieuwe vrienden.
Een stamboek is de zoektocht naar de wereld van zijn ouders. Die van zijn moeder was duidelijk de theaterwereld, met zijn onzekerheid van succes hebben of geen werk krijgen. De wereld van zijn vader was mysterieuzer. Adressen van kantoren, oude arrestatiebevelen, archiefmateriaal uit de oorlog, geen van deze aanknopingspunten werpen voor de schrijver meer licht op wat zijn vader nu eigenlijk voor werk had en met wie hij zaken deed. Hij bewoog zich in kringen rond de zwarte markt en de personen die zijn vrienden van weleer waren, waren soms regelrechte bandieten, soms rijke mensen, soms net zo onbekend als zijn vader was.
In de oorlog moesten zijn ouders zich soms verbergen voor de Gestapo, onderwijl ging de handel en wandel van zijn vader gewoon door. De enige constante in zijn jeugd lijkt de Quai de Conti in Parijs, waar zijn ouders leefden. Eerst samen, vervolgens in gescheiden appartementen boven elkaar. Niet dat Modiano daar veel aan had. Hij werd regelmatig ver weg naar pleegouders gestuurd en naar kostscholen. Hij verweet dan ook zijn vader dat die hem altijd ‘uit de weg’ wilde hebben. Het leven op de Quai de Conti ging verder zonder het kind.
Het mysterieuze komen en gaan van mensen in de wereld van zijn ouders en daardoor ook in zijn jeugd, kenmerkt het werk van Modiano. Zijn boeken hebben meestal als thema het zoeken naar een identiteit. Een eigen identiteit of dat van een persoon dat het pad kruist van de hoofdpersoon. Het leven van vroeger in Parijs speelt ook een rol in zijn werk. Buurten die totaal zijn veranderd, oude telefooncellen en café’s die al jaren zijn opgedoekt zijn de reële feiten uit een verleden van Modiano, waar hij zich aan vastklampt als ware het de enige dingen die ooit in zijn bestaan werkelijkheid waren.
Een stamboek komt na tientallen jaren van vele romans publiceren als een eerste autobiografische roman. De schrijver heeft jarenlang gepoogd het verleden rond zijn ouders helderder te krijgen. Het resultaat is een aaneenschakeling van vage ontmoetingen en gebeurtenissen die het leven van Patrick Modiano hebben gevormd. Het is een portret geworden van een internationaal leven in Parijs waar vluchtelingen en immigranten na de oorlog een nieuw leven probeerden op te bouwen. Russische prinsessen, een Amerikaanse markiezin, een Corsicaanse misdadiger, men verdiende geld of ging weer bankroet, men verdween met de noorderzon of werd opgepakt, men reisde af naar mondaine badplaatsen of probeerde te leven in een kaal appartement zonder stroom of andere voorzieningen.
Het zou een jeugd vormen waar Patrick Modiano veel verhalen uit kon putten. Het vormde een tijd waaruit Patrick Modiano waarschijnlijk zijn ‘vaagheid’ in zijn werk vandaan heeft. Nooit worden zijn romanpersonages helder uitgelicht, nooit zal zijn jeugd voor hem een heldere film vormen. Zelfs voor mensen die het werk van Patrick Modiano niet kennen, is Een stamboek een intrigerend verhaal van een jeugd in een stad die vol leven en duisterheid zat.
Patrick Modiano – Een stamboek (Un pedigree, vert. Bernlef) Querido, 2005
Leeslinks
Een geslaagde autobiografische zoektocht naar het familiestamboek:
Péter Esterházy – Harmonia Cælestis
Een stadsautobiografie:
Orhan Pamuk – Istanbul
Een succesvolle zoektocht naar een verloren jeugd:
Umberto Eco – De mysterieuze vlam van koningin Loana
Opgroeien in roerig Afrika:
Eben Venter – Dans aan het einde van de dag
Wat de kinderen niet weten maar voelen…
Caradoch Prichard – In de maneschijn