Je land of je leven…
Engelse roman over een denkbeeldige Duitse bezetting van Engeland tijdens WO II.
Hoe zou Engeland er uit hebben gezien als de Tweede Wereldoorlog anders was verlopen en het de Duitsers was gelukt om Engeland binnen te vallen? Dit vroeg de Engelse schrijver Owen Sheers zich af, nadat hij verhalen had gehoord over een Britse verzetsmacht in Wales, die zich in de jaren 40 behoorlijk goed had voorbereid op een eventuele Duitse invasie.
Het uiteindelijke verhaal dat hij schreef had overal kunnen spelen in oorlogstijd: in de steek gelaten vrouwen in een afgelegen vallei en een troep vijandelijke soldaten die er stranden wegens bar winterweer, moeten met elkaar zien te overleven.
Toch is het niet voor een ieder weggelegd met deze gegevens een aantrekkelijk verhaal te maken. Owen Sheers groeide op in de regio van Abergavenny in Zuid Wales en gebruikte de Zwarte Bergen, die hij zelf uit zijn jeugd heel goed kent, als de pakkende omgeving voor het verhaal. Voordat Sheers aan deze debuutroman begon, haalde hij al menig succes binnen met verschillende poëziebundels. Deze twee persoonlijke factoren geven misschien wel de grootste kracht aan Verzet.
In het afgelegen Olchon Dal in de Zwarte Bergen in Wales worden op een morgen in 1944 de vrouwen wakker op hun boerderijen, zonder hun man. Het dringt pas langzaam tot ze door dat de mannen waarschijnlijk bij het verzet zijn gegaan zonder hen daarover in te lichten. Het Duitse leger rukt in Engeland op en Londen ligt onder beleg.
Niet dat de vrouwen daar wat van merken in hun afgelegen dal. Die proberen met vereende krachten hun boerderijen zo goed mogelijk te runnen. De oorlog komt hun dal pas binnen in de gedaante van Albrecht en zijn patrouille, die een geheime missie in het Olchon dal hebben. Albrecht installeert zich in een lege boerderij en hij en zijn mannen bieden hulp aan de vrouwen.
Maar de vrouwen hebben de pamfletten goed gelezen, die de Engelse bevolking waarschuwen niet te collaboreren met de vijand. Wanneer de winter intreedt, de mannen nog steeds niet terug zijn en het werk op de boerderijen te zwaar voor de vrouwen wordt, staan ze echter voor een moeilijke keuze: moeten ze trouw blijven aan hun eigen leven en de boerderij, of aan hun land…
En dan is er ook nog George, een boerenzoon die door de geheime dienst is benaderd om de bezetters te bespioneren. Niemand weet van zijn opdrachten die hij in het volste geheim uitvoert en hij is er trots op een rol te mogen spelen in het verzet, een welkome afwisseling van zijn werk op de boerderij van zijn ouders. Wanneer zijn contactpersoon is verdwenen, zakt George weer terug in de rol van de onbeduidende boerenzoon. Totdat hij op een marktdag iets vreemds bemerkt…
Sarah, Albrecht en George zijn de eenzame hoofdpersonen uit het verhaal. Sarah voelt zich in de steek gelaten door haar man, Albrecht probeert zichzelf en de jongens van zijn patrouille uit het oorlogsgeweld te houden, George wil betekenis aan zijn leven geven.
En zo wordt het harde boerenleven in dit afgelegen dal het toneel van een aangrijpend verhaal over oorlog, liefde en overleven. In het begin wordt de lezer opgewarmd door het ruige decor van de allesoverheersende bergen en een strenge winter, dan komt er langzaam een snelheid op gang in het verhaal en wordt het steeds moeilijker het boek weg te leggen. Want wanneer de lente aanbreekt en de sneeuw is gesmolten, is de weg wel vrij, maar het hart niet.
Verzet is niet alleen bijzonder opmerkelijk door het fictieve verhaal over een bezet Engeland, het is vooral een aangrijpend verhaal over je verzetten tegen regels, afkomst en oorlog. Sarah en Albrecht zijn geen helden, maar ze proberen keuzes te maken om op hun manier te ontsnappen aan de geschiedenis. De poëtische taal die Owen Sheers hierbij hanteert, maakt het verhaal daarbij nog sterker.
Owen Sheers – Verzet (Resistance, vert. Ankie Blommesteijn), Anthos, 2007
Leeslinks:
Als de oorlog anders was verlopen:
Stephen Fry – Geschiedenis schrijven
Christian Kracht – Ik zal hier zijn bij zonneschijn en schaduw
Christoph Ransmayr – Morbus Kithahara
Over Wales:
Caradog Prichard – In de maneschijn
De bergen en de oorlog:
John Wray – De rechterhand van de slaap