De man van Snowy River
Semi-historische roman over een 100-jarige man en 100 jaar Australië.
Iedereen kent wel het lijflied van Australië: Waltzing Mathilda. Het werd in 1895 geschreven door Banjo Patterson. Diezelfde man schreef een gedicht dat vooral in Australië bekendheid geniet: De man van Snowy River. Het gaat over een man die met zijn kleine paard en de onverschrokkenheid die kennelijk heerst in de streek waar hij vandaan komt – de Snowy Mountains, waar de gelijknamige rivier ontspringt – een stel veedrijvers versteld doet staan van zijn kunst om wilde paarden te vangen.
De forellenopera draait rond een man van de Snowy Mountains, Wilfred Lampe, en ook hij werd door zijn vader meegenomen op een tocht om het vee te drijven en ook over hem werd in aanvang sceptisch gedacht, omdat hij te jong was. Wilfred bracht het er goed af op zijn eerste reis met het vee, maar hij was lang niet de grote held uit De man van Snowy River. Eigenlijk was Wilfred Lampe maar een heel gewoon mannetje, een soort cowboy die leefde van visvangst, klusjes opknappen en soms wat veedrijven. Hij trouwde nooit, verrichtte geen heldendaden en bleef het liefst zo veel mogelijk in zijn eigen streek rond Dalgety en langs de Snowy River.
De toon van zijn leven wordt al vroeg gezet: als kind mag Wilfred meespelen in ‘De Forellenopera’. Hij is apetrots op zijn forellenkostuum en zijn rol, maar voordat hij op moet komen, is de opera al afgeblazen en Wilfreds droom niet verwezenlijkt.
Niet dat Wilfred veel dromen heeft. Hij heeft er eigenlijk maar één, en dat is de bron van de Snowy River vinden. Toen hij een keer meende vlakbij de bron te zijn, werd hij afgeleid door de liefde van zijn leven en kreeg er zo een droom bij.
‘De forellenopera’, door de Duitse leraar van Wilfred georganiseerd in plaats van het jaarlijkse Kerstspel, zet ook de toon van het boek: het is een stukje geschiedenis van Australië en de Snowy River. De opera waarin Wilfred zou spelen, vertelt het historische verhaal van James Youl die in 1864 forelleneitjes heelhuids wist over te brengen van Engeland naar Australië.
En zo kwamen er forellen naar de Snowy River en weet Wilfred als de beste waar hij de lekkerste forel uit het water kan vissen. Maar over Wilfreds bijna honderdjarige bestaan valt niet meer spannends te schrijven, het is enkel de grote, rode meanderende lijn die als de Snowy River door het boek loopt, waar omheen de Australische schrijver Matthew Condon zijn verhaal heeft opgebouwd.
Voor de opening van de Olympische Spelen van 2000 had men bedacht De man van Snowy River tot leven te wekken en hem te presenteren als een 100-jarige levende legende van Australië. De man die die dag honderd jaar zou worden, bleek Wilfred Lampe te zijn. Maar toen er twee medewerkers naar het afgelegen Dalgety werden gestuurd om Wilfred hiervoor uit te nodigen, bleek hij meer dood dan levend. Ze vonden hem in de tuin liggend met de neus in de aarde. De twee medewerkers besloten Wilfred mee te nemen naar de stad, zodat hij opgeknapt kon worden en alsnog symbool kon staan voor een Australische cowboy, de helden van dit jonge werelddeel.
In wezen werd Wilfred Lampe dus ontvoerd en om deze zaak legaal te maken, ging men op zoek naar familie van Wilfred. Het bleek dat er nog een kleinkind bestond van Wilfred’s verdwenen zus Astrid: Aurora.
Aurora is verslaafd en op de vlucht voor haar gewelddadige vriend Wynter. Ze heeft zich verstopt in Sydney, waar ze een nieuwe dealer heeft getroffen: Tick. En dan is er nog radiopresentator Graham Featherstone, die een nachtprogramma heeft.
Dit zijn de andere personages uit dit epische verhaal over Australië. Geen van allen zijn het helden: de een een afkickende junkie, de andere een gezochte misdadiger, de dealer doodziek en de radiojournalist geeft zijn carrière op.
Het verhaal springt in de tijd op en neer, van het leven van Wilfred in de ruige natuur, naar het moderne leven waar drugsdealers, misdadigers en ander tuig het Australische leven verzuren. Het boek leest bijna als een pleidooi voor de terugkeer naar de goeie ouwe tijd: de rivier wordt getemd en valt dood, het grote stadsleven wordt verpest door criminaliteit, iets waar Wilfred in zijn Snowy Mountains geen last van had.
De mooiste stukken van het verhaal zijn de verhalen die spelen rond de rivier waar bosbranden, gestoorde dokters, nieuw aan te leggen wegen en tenslotte de indamming de gevaren vormen. Wanneer Matthew Condon over deze streek schrijft, waan je je in een verhaal van Cormac McCarthy, waar paarden, mens en natuur één zijn.
Het verhaal over het leven van Aurora heeft een andere toon. Zij leeft aan de rand van de samenleving en daar blijven we dan ook. Bij Wynter, die er zo zijn redenen voor heeft om slecht te zijn, bij het kleurrijke leven van Tick, die steeds sympathieker wordt, bij Graham Featherstone die zijn luisteraars en zichzelf spuugzat wordt. Het landschap is hier het stadsleven van modern Australië, de toon speelser, de woorden ruiger.
Door de beeldende beschrijvingen van het landschap en de besognes van alle personages dreig je soms de rode lijn van het verhaal te verliezen, maar dan kom je weer een bocht om en strekt de rivier zich weer voor je uit: Wilfred is dan alweer ontsnapt uit het ziekenhuis en terwijl Wynter op zoek is naar Aurora, en de medewerkers van het Olympisch Comité op zoek zijn naar zowel Aurora als Wilfred, voegt ook Featherstone zich in de zoektocht. Tick, steeds minder dealer en steeds meer weldoener, regelt dit zoekverkeer ten gunste van Aurora, die niet gevonden wil worden.
En zo is dit verhaal over Australië ook nog een beetje spannend en blijf je als lezer geboeid de pagina’s omslaan. Tijdens het veedrijven zat men rond het vuur en vertelde verhalen, en alsof Matthew Condon daar zijn vertelkunst heeft geleerd, vertelt hij ons op dezelfde, boeiende en meesterlijke wijze over hoe Wilfred Lampe opeens uit de Snowy Mountains was verdwenen en net zo plotseling weer opdook met een verloren familielid in zijn kielzog, zijn verhaal vol met afdwalingen naar andere levens, verhalen en tijden.
De machtige Snowy River in het zuidoosten van Austalië verloor na diverse indammingsprojecten bijna al zijn water en forellen. Vanaf 2002 zijn er projecten gestart om de rivier weer nieuw leven in te blazen. De forellenopera heeft dan wel niet de forellen teruggebracht naar deze rivier, maar wel nieuw leven in zijn geschiedenis.
De fatale kust van Robert Hughes en Oscar en Lucinda van Peter Carey gaan over het ontstaan van het land Australië, De forellenopera is het vervolg er op.
Matthew Condon – De forellenopera (The Troutopera, vert. Gerda Baardman en Wim Scherpenisse) Ailantus, 2011
Leeslinks
Over Australië:
Robert Hughes – De fatale kust
Peter Carey – Oscar en Lucinda
Peter Carey – Ver van huis
Vissen en Tasmaanse geschiedenis:
Richard Flanagan – Het boek van Gould
Over een andere honderdjarige:
Jonas Jonasson – De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween
Een epische vertelling over paarden, mens en natuur:
Cormac McCarthy – De grenstrilogie