Op zoek naar Moeder Theresa
Duitse roman over een verpleegster die haar leven overdenkt.
De boeken van de Duitse schrijfster Katja Lange-Müller hebben altijd een rauw randje. Woede en/of frustratie stuwen haar verhalen op tot kleine pareltjes. In 1984 verhuisde ze van Oost – naar West – Berlijn, waar haar boeken uit begonnen te komen. Veel van haar eigen ervaringen gebruikt ze voor haar schrijven. Zoals ze in haar roman De laatsten een paar zetters beschrijft op een drukkerij, een beroep dat ze zelf ook eens uitoefende. In haar nieuwste roman Draaideur neemt ze weer een beroep ter hand dat ze zelf heeft uitgeoefend: verpleegster.
Asta is een vrouw op leeftijd die in Nicaragua in een ziekenhuis werkte. Haar collega’s gaven haar ter afscheid een enkeltje München (voor Berlijn hadden ze niet genoeg geld). Daar staat Asta dan aan een uitgang van de terminal, voor een draaideur, die haar naar binnen en weer naar buiten kan brengen. Haar bagage zwerft nog ergens rond tussen Nicaragua en Duitsland. Naast haar handtas heeft ze een slof Camel sigaretten: ze is kettingrookster en voordat haar verhaal ten einde loopt, zijn meerdere pakjes in rook opgegaan.
Aan de hand van mensen die ze om zich heen ziet en meent te herkennen (of die haar aan iemand doen denken), krijgen we meer over haar leven te weten. Zo is ze bijvoorbeeld niet geheel vrijwillig met pensioen gegaan, maar waren haar collega’s maar wat blij om haar op zo’n elegante manier te lozen.
Het typische Lange-Müller cynisme zetelt in veel van haar verhalen: zoals in het verhaal over haar collega Tamara, die eindeloos kon vertellen over een naamgenoot van haar die naar Zuid-Amerika trok om zich aan te sluiten bij de guerilla. Haar ontmoeting met Indiase schrijvers op de Buchmesse was aanleiding voor een bezoek aan India, waar ze wordt ingekapseld door hulpverleners. Of haar vakantie in Tunesië met Kurt, wat een grote mislukking werd omdat zij er een nest poesjes verzorgde.
En zo drentelt Asta al rokend op en neer, de ene herinnering na de andere ophalend, zich verwonderend over woorden in haar moedertaal en ondertussen twijfelend over wat ze moet doen.
De lezer heeft uit haar verhalen kunnen opmaken dat ze geen makkelijke dame is. Ze zit dan wel in het beroep van hulpverlening, wat ze maar al te graag doet, maar ze is er nooit in geslaagd een goede relatie op te bouwen. Met niemand. Ze is een eenzame vrouw zonder grote liefde, noch vrienden.
Daar hebben we weer die zwaarmoedige stemming van Katja Lange-Müller, wiens personages het nooit voor de wind gaat. Kwaaie schapen, een vorig boek dat negen jaar geleden uitkwam, is een schitterende tirade op een mislukte liefde. En zo is ook alles in het leven van Asta min of meer mislukt en is dit een soort tirade op haar leven: liefdes die niets brachten, collega’s die eigenlijk interessanter als zij waren, hulpeloze katjes of een Koreaan met kiespijn.
Ik vond het iets te simpel om telkens weer met een voorbijganger te komen, die op iemand leek uit haar verleden en vind het jammer dat het verhaal over Asta op deze manier is verteld: een serie verhaaltjes uit het verleden, die behalve Asta verder niets gemeen hebben, zodat het boek geen echt geheel is geworden. Oké, er is die spanning over wat Asta nu gaat doen, daar, aan de uitgang van het vliegveld. Zal ze door de draaideur gaan om een ticket naar Berlijn te boeken, zal ze zichzelf verzorgen door naar binnen te gaan om eten en drinken te kopen? Maar om die spanning op te bouwen en vol te houden, moet je je eerst wel door andere verhalen worstelen, die niet allemaal even sterk zijn, maar wel aangeven wat voor een vrouw Asta was: eenzaam en moeilijk in de omgang.
Katja Lange-Müller is sterk in verhalen vertellen over verloren personen. Maar dit boekje vond ik toch een van haar mindere werken: over een zoekende vrouw die de wereld al verplegend rondreist, maar op oudere leeftijd nog steeds geen liefde of vriendschap heeft gevonden.
Katja Lange-Müller – Draaideur (Drehtür, Els Snick en Ilse Josepha Lazaroms), Wereldbibliotheek, 2018
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
Kwaaie schapen
De laatsten
Puppy liefde
Ouder worden en terugblikken:
Yasmina Reza – Babylon