Mooi en broeierig
Amerikaanse roman over een zwarte familie in het nog steeds racistische zuiden.
Jojo, 13 jaar oud, haat zijn junkie-moeder Leonie, die er nauwelijks voor hem of zijn 3-jarige zusje Kayla is. Hij is opgevoed door Granpa en Granma, maar nu is Granma ziek en doet Granpa het alleen. Jojo is gek op Granpa, een vat vol verhalen en stoere oefeningen, zoals het doden van een geit, wat hij nog niet aan kan. Hij is ook gek op Kayla, die hij zelden uit het oog verliest. Zijn blanke vader Michael zit al een tijd in het gevang. Tot op een dag Leonie komt en aankondigt dat Michael vrijkomt en ze besloten heeft dat ook de kinderen meemoeten om hem af te halen. Jojo vertrouwt Leonie voor geen cent en blijft liever thuis. Maar hij heeft geen keuze en Kayla, met dezelfde gevoelens, klampt zich als een aapje aan haar grote broer vast: ze blijven onafscheidelijk.
Ze begeven zich met een vriendin van Leonie op een kleine roadtrip van enkele dagen om Michael af te halen van de gevangenis, ook wel Parchment Farm geheten. Dat gaat niet zonder een beetje geheimzinnigheid, die Jojo best wel herkent. De avonturen lopen goed af, maar Kayla wordt doodziek en Jojo voelt zich zwaar verwaarloosd. Michael is wel even blij zijn gezinnetje weer te zien, maar of dit nou de gelukkige gezinsreünie is die Leonie voor ogen had…
Bovendien merkt Jojo dat er nog een passagier bij is gekomen: het jonge jongetje Richie, die per se mee wil reizen, omdat hij nog wat zaken moet afronden met Jojo’s Granpa. Jojo is de enige die Richie ziet en houdt er zijn mond over, niet zeker over wat de anderen van hem denken wanneer hij vertelt geesten te zien. Hij herinnert zich de verhalen van Granpa, die ook een tijdje in Parchment Farm zat, een staatsgevangenis waar de gevangenen te werk worden gesteld op de velden rondom de gebouwen. Voor de zwarte Granpa was dit de hel op aarde.
Het verschrikkelijke verhaal van Granpa in de gevangenis is de kern van het boek: een tijd die hij ternauwernood overleefde en waar hij Richie, een kind nog, probeerde te beschermen. Richie overleefde het echter niet, maar weet niet meer zo goed hoe dat gebeurde. Hij voelt zich door Granpa in de steek gelaten en gebruikt daarom Jojo om hem naar Granpa te brengen en om Granpa het hele verhaal te ontfutselen.
In de gevangenis is het een en ander veranderd en Michael vond het er prima toeven. Maar hij is dan ook blank. Racisme speelt echter nog steeds een rol in het dagelijks leven in het zuiden. Je hoeft alleen maar Michaels vader te horen, wanneer Michael, net vrijgekomen, met vrouw en kinderen bij zijn ouders op de stoep staat.
Dus trekt het jonge gezinnetje weer in bij Granpa en Granma en gaat het weer als vanouds: op Leonie kan niemand rekenen, noch op Michael die werkt probeert te vinden. Totdat Granma stervende is en Leonie haar wel moet helpen en de geesten terug in de fles moeten.
In het moerassige zuiden lijkt ook niet veel veranderd: de zwarten zijn nog steeds arm en niet geaccepteerd, de rijken leven in luxe. Maar het is ook een prachtig verhaal over dit zwarte gezin, met zijn paranormale gaven om doden te zien, die op gewelddadige wijze om het leven kwamen. De geschiedenis blijft hen achtervolgen en heeft iemand zoals Leonie getekend voor het leven.
Het is een aandoenlijk familieportret in een broeierige sfeer in het diepe zuiden van Mississippi. Het verhaal wordt verteld vanuit drie perspectieven. Jojo die achter Granpa aanloopt om het leven te leren, die als bijna puber woede en onmacht voelt over de rol van zijn moeder en de liefde voor de rest van de familie, geen raad weet met zijn zieke Granma en de kleine Kayla probeert te beschermen tegen al het kwaad dat rondwaart. Leonie, die haar leven best zou willen beteren, maar zich telkens weer laat verleiden door de drugs en achtervolgd wordt door de geest van haar broer Given. Die niet weet hoe ze haar ouders en kinderen moet liefhebben, dus die al haar liefde op Michael projecteert. Ze had graag een ander leven gehad en doet niets met de kruidenwetenschap die haar moeder haar probeerde te leren. En er is Richie die met een zekere jaloezie Jojo en zijn familie beschrijft en vertelt over hoe Granpa zich probeerde staande te houden in de hel van Parchment Farm.
Jesmyn Ward is een goeie vertelster die liefdevol het verhaal van deze familie uit de doeken doet. Op sfeervolle wijze trekt ze je het moerassige gebied in, waarin Granpa op zijn eigen manier uitstekend kan boeren. Je proeft de zilte lucht wegens de nabije zee, de klamme hitte. En dan de rillingen tijdens het vreselijke verhaal over de gevangenissen van weleer. Een mooi boek dat de winnaar is van de Amerikaanse National Book Award 2017.
Jesmyn Ward – Het lied van de geesten (Sing, Unburied, Sing, vert. Harm Damsma en Niek Miedema), Atlas Contact, 2018
Leestips:
Over slavernij en racisme:
Colson Whitehead – De ondergrondse spoorlijn
Steve Yarbrough – Levende geesten
Tony Morrison – Het lied van Solomon
Racisme in Amerika:
Chimamanda Ngozi Adichie – Amerikanah
Op zoek naar de slavenroots:
Jeffrey Lent – Herfst
Over de armoede in de Mississippi:
Melinda Haynes – Moeder van Pearl
Bill Cheng – Als de hond het spoor kruist