Hersenkraker
Canadese roman over een clubje dat iets wil uitvinden tegen Alzheimer.
Noel lijdt aan synesthesie én aan hypermnesie: stemmen en geluiden roepen bij hem kleuren op en hij heeft een meer dan groot geheugen. Wat hij teveel aan geheugen heeft, lijkt zijn moeder tekort te komen. Stella heeft Alzheimer. Noel verzorgt haar zo goed hij kan. Omdat hij dankzij zijn vader, die vertegenwoordiger van medicijnen was, in de farmaceutische chemicaliën de weg weet en nauw in contact staat met Dokter Vorta, gespecialiseerd in neurologie én geheugen, besluit Noel een middel te vinden om zijn moeder te helpen.
Hij wordt hierbij geholpen door J.J., een jongen die lijkt te jongleren met alternatieve kruiden en chemicaliën en bovendien een grootse plannen- en grappenmaker is.
Dan is er Noel’s vriend Norval, die het tegendeel van Noel is: ook al lijken de twee op elkaar, Noel is introvert en heeft niets met vrouwen, Norval staat altijd klaar met rake opmerkingen en heeft zich voorgenomen een kunstproject uit te voeren: slapen met 26 vrouwen, maar wel op alfabetische volgorde.
Norval is aangeland bij de S van Samira. Ook Noel denkt Samira te kennen. Was zij vroeger geen bekende actrice? Norval en Samira ontkennen, maar Noel kan niet verhinderen dat hij verliefd wordt op Samira.
De Canadese Jeffrey Moore kreeg voor zijn debuutroman De rode rozenketen de Commonwealth Writers prize. Hij moest zich waar gaan maken in zijn tweede roman en dat ging hem niet makkelijk af. Het resultaat is dan ook een aardig boek waar echter te veel lagen in zitten.
Hoofdthema is de strijd tegen de ziekte van Alzheimer: geheugenverlies dat ook bij jonge mensen steeds vaker voorkomt. Op haast ludieke wijze gaat een groepje mensen bij elkaar zitten om hiertegen wat uit te vinden. Daarvoor gebruiken ze niet alleen chemische middelen, maar ook kruiden en psychologisch geschut.
Het vriendenclubje zit echter vol spanningen. Zowel Noel als Norval vallen op Samira en J.J. is ook niet vies van handje-vasthouden. Noel heeft moeite met het kunstproject van Norval omdat hij het niet fair vindt tegenover Samira. Zowel Samira als Norval hebben last van te veel seksuele lusten en hier tussendoor flitst J.J., die niet kan stoppen met moppentappen of subsidies aanboren voor de diverse kanten van hun project.
Het verhaal over dit groepje heel diverse jongeren die de nog niet zo oude Stella van haar Alzheimer probeert te genezen is een aandoenlijk warm verhaal vol hilarische situaties.
Maar Jeffrey Moore geeft de personages, ondanks dat ze allemaal door middel van dagboekfragmenten hun zegje mogen doen, niet veel ruimte. Noel met zijn veel te grote geheugen en zijn explosieve kleuren in zijn hoofd komt misschien het meest uit de verf, maar veel wordt niet duidelijker over zijn ziekten. Norval, met zijn tegendraadse opmerkingen, is het onderhoudendste personage. Samira komt ook al niet goed uit de verf met haar dagboekfragmenten vol twijfels, net als Stella, die blijft steken in een doorsnee moeder die moeite heeft met de ouderdom.
Allemaal worstelen ze met een verleden dat hen parten speelt. Jeffrey Moore heeft er een heel complex web voor gebouwd waarin ook de medische wereld een rol speelt. En dat is misschien wat jammer is aan deze tweede roman van hem: hij is te rommelig, zowel van verhaal als van stijl.
De stijl blinkt uit in verschillende hoofdstukken: door derde persoon vertelde stukken, dagboekfragmenten, krantenartikelen, een voor- en nawoord. Ze maken allemaal deel uit van deze complexe vertelling, die een stuk leuker was geweest als al deze stijlfranjes achterwege waren gelaten.
Jeffrey Moore heeft het zwaar gehad met het schrijven van deze roman. Hij heeft zijn ouders ten onder zien gaan aan Alzheimer. Niet alleen deze ziekte heeft hem geïnspireerd tot het schrijven van De geheugenkunstenaars, ook de ziektebeelden van hypermnesie en synesthesie gaven hem inspiratie. Het gegeven van de een die te veel en de andere die te weinig geheugen heeft, is mooi, maar het lijkt erop dat Jeffrey Moore iets te veel heeft willen vertellen in zijn boek: literaire verwijzingen, ziektebeelden, voor of tegen de grote farmaceutische industrie, het gekwakkel met kruidenmiddelen, ondoorzichtig subsidiebeleid.
Het is nogal wat. En dat is te merken aan deze originele, maar ietwat in elkaar gewrongen roman. Een pleidooi voor een snelle oplossing tegen Alzheimer, maar een slecht voorbeeld van moderne literatuur.
Jeffrey Moore – De geheugenkunstenaars (The Memory Artists, vert. Gert Jan de Vries), Prometheus, 2006
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Het genootschap van de laatste dieren
Over dementie en alzheimer:
Fiona McFarlane – Tijgers in de nacht
Alice LaPlante – Hersenspinsels
Richard Mason – De verlichte kamers
Gesjoemel in de medische wereld:
Miquel Bulnes – Zorg
Over een meisje met synesthesie:
Jennifer Zeynab Joukhadar – De kaart van zout en sterren