Het recept van Asure
Over een Turkse familie en Armeense geheimen in Istanbul.
“Asure was het symbool van continuïteit en stabiliteit, de belichaming van de goede tijd die na elke storm weer komt, ongeacht hoe aangstaanjagend de storm geweest mocht zijn.”
De storm die begin 20ste eeuw het Ottomaanse Rijk wegvaagde, waaruit het moderne Turkije herrees, is nog steeds niet helemaal uitgewerkt. Want de rimpels van die gebeurtenis blijven nog steeds hinderlijk verschijnen: hoeveel de Turkse geschiedsschrijvers ook proberen het verleden naar hun hand te zetten, de Armeense kwestie blijft een groot zeer.
En niet alleen de Armeense kwestie, wil je de grote schrijvers van het moderne Turkije geloven. Ook het glorieuze verleden van Istanbul blijft een van de meest beschreven onderwerpen in de Turkse literatuur. Orhan Pamuk beschrijft dit gevoel in zijn ode aan Istanbul als ‘Hüzün’, een soort weemoedig heimwee naar de tijden van weleer.
Hoewel Elif Shafak niet in Istanbul werd geboren, speelt veel van haar literaire werk zich ook af in deze stad en is het de lezer duidelijk dat deze schrijfster net zoveel van Istanbul houdt als Orhan Pamuk, die de mooiste lofzang ooit op een stad heeft geschreven.
Misschien omdat Elif Shafak niet in Istanbul is opgegroeid, probeert ze de stad niet alleen vanuit het verleden te beschrijven, maar geeft ze juist een moderne noot aan het stadsleven: haar karakters zijn extreem gekleurde, moderne inwoners van de miljoenenstad. In De bastaard van Istanbul komen we terecht in een familie waar een vloek over de mannen lijkt te heersen: ze sterven allemaal op jonge leeftijd, zodat er alleen maar vrouwen overblijven in het grote familiehuis. De jongste telg is Asye, die wordt opgevoed door haar moeder, drie tantes en een oma. De overgrootmoeder Petite Ma is haar lievelingshuisgenoot, die zo oud is dat ze alles mooi vindt van haar achterkleinkind.
Asye’s moeder, tante Zeliha, loopt in minirokjes en heeft een tattooshop. Tante Feride pluist de hele dag het nieuws na en kan alleen aan katastrofes denken, tante Banu is waarzegster en tante Cevriye is de degelijke lerares in de familie.
Er is echter nog wel een mannelijke telg van de familie: oom Mustafa. Die hebben ze ver weg van het boze oog gestuurd: naar Amerika. Mustafa komt op een dag als hij kikkererwten staat te kopen in een supermarkt, de Amerikaanse Rose tegen, die de scheiding moet verwerken van haar Armeense man. Ter plekke bedenkt ze dat dit de mooiste wraak kan zijn op haar ex-Armeense familie: trouwen met hun aartsvijand.
Zo komt het dat Rose’ dochter Armanoush, door haar moeder Amy genoemd, haar tijd verdeelt tussen haar Armeense familie in San Francisco en haar moeder en Mustafa in Arizona. Een kleurrijke achtergrond, die Armanoush echter onzeker maakt. Daarom besluit ze op een dag stiekem naar Istanbul af te reizen, om haar wortels te zoeken. Ze schrijft de familie van Mustafa dat ze graag bij hen zou willen logeren.
En zo komt een Armeense balling terecht in Turkije waar ze tot haar verbazing Armeniërs treft, die te midden van ‘de vijand’ hun leven weer hebben opgebouwd. En wat Armanoush nooit zal weten, en wat tante Banu voor zich houdt, is de band die Armanoush’ Armeense familie heeft met de Turkse familie Kazanci.
De grootste blikvanger van het boek is de Armeense kwestie. Hiervoor is Elif Sharak dan ook aangeklaagd in Turkije, wegens het beledigen van de Turkse Staat, volgens de inmiddels wat teruggeschroefde, maar beruchte wet 301. Dankzij Europese druk werd Elif Sharaf vrijgesproken, maar ze zal zich altijd bedreigd voelen.
De bastaard van Istanbul heeft echter ook een groot familiegeheim dat in het verhaal wordt ontrafeld. En hiermee komen we bij het eten dat zo’n centrale rol heeft in niet alleen de Turkse, maar ook in de Griekse en Armeense cultuur. Wanneer er een gast komt, haasten de vrouwen zich om vele gerechten te bereiden. Armanoush kent ze allemaal, alleen onder een Armeense naam.
Een van de lievelingsgerechten van een gast is de zoete specialiteit Asure. Dit gerecht met vele ingrediënten vormt de ruggengraat van het boek: elk hoofdstuk is naar een ingrediënt genoemd. De Asure wordt bereid en in het laatste hoofdstuk is de Asure klaar. Met één ingrediënt te veel…
De bastaard van Istanbul is een sfeervol, op het eerste gezicht luchtig boek, met een zware ondertoon. Net als de stad zelf kronkelt het verhaal zich langs oude thema’s en verleidt het de lezer met zijn architectuur. En net als een blik op de Bosporus, kan het de lezer opeens aangrijpen. Istanbul en Elif Shafak blijven fascineren…
Elif Shafak – De bastaard van Istanbul (Baba ve Piç, vert. Manon Smits), De Geus 2007
Leeslinks
Van dezelfde schrijfster:
Het eiland van de verdwenen bomen
10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld
Liefde kent veertig regels
De stad aan de rand van de hemel
Het luizenpaleis
De heilige van de beginnende waanzin
Het huis met de vier winden
Over Istanbul:
Orhan Pamuk – Istanbul
Orhan Pamuk – Het museum van de onschuld
Over de Armeense kwestie:
Louis de Bernières – Vogels zonder vleugels
Antoni Arslan – Het huis met de leeuweriken
Erica de Vasconcolez – Gezwegen
Eten en literatuur:
Jo Kyung-Ran – Tong
Carlos Balmaceda – Kookboek voor de kannibaal
Laura Esquivel – Rode rozen en tortilla’s
Monique Truong – Het boek van zout
Preethi Nair – Honderd tinten wit