Pianosonates uit de jungle
Schitterend Amerikaans debuut over een Engelsman die in Birma een piano moet gaan stemmen.
Edgar Drake was een pianostemmer in Londen en werd door het Britse leger gevraagd naar Birma te gaan om een Erard Grand piano te gaan stemmen bij ene majoor Anthony Carroll. Reeds bij de introductie van deze hoge legerleider, die een piano op de meest afgelegen plek van het Britse Imperium had geëist, vatte Edgar sympathie op voor de man die, ondanks zijn militaire status, van kunst en muziek leek te houden.
Edgar Drake zei zijn vrouw en het mistige Londen vaarwel en vertrok per boot via Afrika naar India, en van Rangoon langs de Irrawaddy Rivier naar Mandalay en vandaar op een avontuurlijke reis dwars door de jungle naar het fort Mae Lwin. Op zijn reis ontmoette Drake mensen vol prachtige verhalen die de Engelse pianostemmer steeds beter voorbereidden op zijn verblijf in de tropen. De reis werd almaar avontuurlijker, net als de verhalen over majoor Anthony Carroll vreemder werden. Drake begon zelfs aan zijn bestaan te twijfelen…
Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van de Engelse kolonisatie van Birma, rond 1887. Het is deels historisch en deels fantasie. De innemende hoofdfiguur, de eenvoudige pianostemmer Edgar Drake, die uit de mistige atmosfeer van Londen en de sleur van zijn huwelijk wordt geplukt op weg naar een warm en verhit avontuur in de tropen, is uiteraard verzonnen. Ook het karakter van de mythische majoor Anthony Carroll, een man die zich heeft overgegeven aan het Birmese leven en tussen zijn vage militaire acties planten en dieren bestudeert voor de wetenschap, en zijn vijanden gunstig probeert te stemmen door een pianospel, is gedeeltelijk verzonnen, gedeeltelijk geïnspireerd op een bestaand hebbende Sir James Scott, die het voetbalspel in Birma heeft geïntroduceerd.
Het boek roept meteen verscheidene beelden op van reeds verfilmde boeken en andere grote films. Allereerst De piano van Jane Campion, niet alleen door de titel en het thema – ook hier reist een piano naar een ver warm land – maar ook de sfeer en de tijd zijn gelijkend. Een van de laatste scènes uit het boek zich afspelend op een rivier roept beklemmende beelden op uit Werner Herzogs film Aguirre, de wraak van de goden. Dezelfde avontuurlijke Engelse koloniale oorlogssfeer vinden we terug in het boek De Engelse patiënt van Michel Ondaatje en de verhalen over en het fort van Anthony Carroll roepen vage beelden op uit Apocalypse Now, alhoewel Carroll uiteraard een vredelievende Kurtz is. De afzetting van de Birmese koning Tibau door de Engelsen is het begin van het prachtige boek Het glazen paleis van Amitev Ghosh, wiens sfeer en het Birmese politieke geharrewar ook in De pianostemmer doorklinkt.
Het boek is zo mooi en beeldend geschreven, met zoveel kleine maar mooie gedachtes en uitspraken over muziek, een prachtig verhaal en de sfeer die samen met de temperatuur van het tropische Birma steeds verhitter raakt, dat het zeker past het boek met bovengenoemde grote films en boeken te vergelijken.
Het boek bevat behalve de historische gegevens en het hoofdverhaal aantrekkelijke vertelsels zoals het verhaal van de Arabier met ‘Een verhaal’ (dat voorspellend blijkt voor Edgar Drake), volksverhalen en gebruiken van Birma. Zo wordt de sfeer met roddels, historische rapporten en legendes langzaam opgestookt en creëert het een onheilspellende sfeer die de arme Edgar Drake, die steeds meer betoverd raakt door het land, boven het hoofd hangt. De ontknoping komt als een ware verfrissende verrassing, die je weer met beide benen op de koude grond zet.
De sfeer van Londen, de sfeer die heerste bij de militaire kolonisten, maar bovenal de sfeer van de natuur van Birma weet de schrijver prachtig neer te zetten. De vertelstijl, die in de verte aan Hemmingway doet denken, is prachtig. Geen moderniteiten, gewoon ouderwets goed en meeslepend geschreven. Vanaf de eerste scène zit je geboeid te lezen, aangemoedigd door kleine prikkelende aanwijzingen over wat komen gaat. Het boek had wel tien maal dikker mogen zijn.
De pianostemmer is een origineel verhaal vol avontuur, historie, tropische verrassingen, liefde, muziek, hier en daar wat Engelse humor, maar bovenal prachtig geschreven! Laten we hopen dat de juiste filmregisseur zich over dit boek gaat buigen.
Daniel Mason – De pianostemmer (The piano tuner, vert: Lilian Schreuder) De Bezige Bij, 2003
Leestips
Van dezelfde schrijver:
North Woods
De wintersoldaat
Een ver land
Het klassieke voorbeeld:
Joseph Conrad – Hart der duisternis
Boeken met eenzelfde sfeer en avontuur in verre landen:
Jane Campion – De piano
Michel Ondaatje – De Engelse patiënt
Amithev Ghosh – Het glazen paleis
Alex Garland – Het strand